Lajmet

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti, i shoqëruar nga ministrja e Financave, Hykmete Bajrami, priti sot në takim Auditorin e Përgjithshëm të Kosovës, Besnik Osmani dhe Zëvendës Auditorin e Përgjithshëm, Ilir Salihu. Me këtë rast, kryeministri Hoti  dhe Auditori Osmani biseduan për progresin në reformën e menaxhimit të financave publike, si dhe për aplikimin e standardeve të njohura ndërkombëtare dhe praktikave të mira të auditimit në sektorin publik. “Qeveria do të ndërmarrë veprimet e nevojshme sipas rekomandimeve të Zyrës Kombëtare të Auditorit”, tha kryeministri Hoti, duke shtuar se në mbledhjet e ardhshme të Qeverisë do të merren vendime ekzekutive për të adresuar të gjeturat e auditorit.

Auditori i Përgjithshëm, Besnik Osmani, sot  mori pjesë në debatin publik të mbajtur në Mitrovicën e Veriut për të diskutuar raportet e auditimit për komunën e  Mitrovicës së Veriut, Zubin Potokut, Zveçanit dhe Leposaviqit. Debati është organizuar në kuadër të zbatimit të projektit trepalësh në mes të Zyrës Kombëtare të Auditimit, Qeverisë Holandeze dhe BIRN Kosova “Roli i Zyrës Kombëtare të Auditimit dhe i qytetarëve në mbikëqyrjen e të ardhurave dhe shpenzimeve komunale”. Auditori i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës, Besnik Osmani, ka vlerësuar bashkëpunimin e menaxhmentit dhe personelit të katër komunave gjatë procesit të auditimit si dhe ka inkurajuar kryetarët e komunave veriore që të ndërmarrin veprimet e duhura për t’i zbatuar rekomandimet e auditimit, pasi kjo do të rezultonte me qeverisje më të mirë dhe shërbime më cilësore për qytetarët. Ai bërë me dije se komunat vazhdojnë ta kenë shkallën më të ulët të zbatimit të rekomandimeve 37 për qind krahasuar me nivelin qendror 41 për qind dhe institucionet e pavarura 71 për qind. Osmani tha se sikurse institucionet e tjera, edhe komunat në veri duhet ta shohin auditimin si një mekanizëm të mirë për të përmirësuar qeverisjen. Në raportin e auditimit për vitin 2019, Komuna e Mitrovicës Veriore ka marrë opinion të pamodifikuar, si dhe i janë adresuar 12 rekomandime. Ndërsa nga 10 rekomandimet e 2018-tës, dy janë zbatuar, tri ishin në proces, katër nuk janë adresuar, dhe një ishte mbyllur. Sipas të gjeturave të raportit të auditimit për vitin 2019 në Komunën e Mitrovicës Veriore mangësi janë vërejtur në menaxhimin dhe arkëtimin e të hyrave nga tatimi në pronë; menaxhimin e personelit; mallra dhe shërbime; investime kapitale; subvencione dhe transfere si dhe në menaxhimin e pasurive. Komuna e Leposaviqit në raportin e auditimit për vitin 2019 ka marrë opinion të pakualifikuar, si dhe i janë adresuar pesë rekomandime. Nga 10 rekomandimet e vitit të kaluar, pesë janë zbatuar plotësisht, tri pjesërisht si dhe dy janë të mbyllura. Rezultatet e auditimit të 2019-së për Leposaviqin tregojnë se menaxhimi financiar dhe kontrolli ka rezultuar me dobësi dhe nevojiten përmirësime në moszbatimin e ligjeve për mbledhjen e të hyrave, në kontratat e zjarrfikësve, planifikimin dhe realizimin e prokurimit, mungesën e regjistrave të pasurisë, si dhe mosfunksionimi i auditimit të brendshëm. Komuna e Zveçanit ka marrë opinion të pamodifikuar në raportin e auditimit për vitin 2019, si dhe i janë dhënë nëntë rekomandime. Nga 15 rekomandime e 2018-së, katër janë zbatuar plotësisht, një pjesërisht, shtatë ishin të përsëritura dhe tri janë të mbyllura. Në raportin e auditimit të vitit 2019 për Zveçanin janë evidentuar keq klasifikimi i shpenzimeve; moszbatimi i ligjeve për mbledhjen e të hyrave; anashkalim i procedurave të rekrutimit; mosazhurnim i kontratave të punës dhe listave të pagave; dobësi në menaxhimin e shpenzimeve për automjete; dobësi në dhënien dhe monitorimin e subvencioneve si dhe parregullsi në menaxhimin dhe shpalosjen e pasurive në PFV. Ndërkaq gjetjet kryesor të raportit të auditimit për Komunën e Zubin Potokut gjatë vitit 2019 kanë të bëjnë me moszbatimin e ligjeve për mbledhjen e të hyrave; dosjet e punonjësve të pakompletuara, mungesën e regjistrave të pasurisë; mos themelimin e njësisë së auditimit të brendshëm si dhe dobësive në raportimin e obligimeve të papaguara. Për 2019-në Zveçanit i është dhënë opinion i pamodifikuar me theksim të çështjes, si dhe i janë adresuar gjashtë rekomandime. Nga 12 rekomandime e dhëna për vitin 2018, tri janë zbatuar plotësisht, një pjesërisht, pesë ishin të përsëritura dhe tri janë të mbyllura.

ZKA-ja lanson sistemin elektronik për menaxhimin e auditimit SITA Zyra Kombëtare e Auditimit (ZKA) ka shënuar një sukses tjetër sa i përket procesit të digjitalizimit të  punës audituese. Pas një angazhimi intensiv dhe pune të përkushtuar është zhvilluar tërësisht dhe testuar sistemi elektronik për menaxhimin e auditimit i quajtur Sistemi Informativ i Auditimit – SITA[1]. SITA është sistem në pronësi të Zyrës Kombëtare të Auditimit dhe është zhvilluar duke u bazuar në metodologjitë përkatëse të auditimit që zbaton ZKA-ja. Ky sistem është një mjet i shkëlqyeshëm për të siguruar aplikim më efikas të metodologjisë audituese, për të rritur produktivitetin si dhe për të garantuar cilësi, veçanërisht në auditimet komplekse ku kërkohet siguri e lartë dhe pajtueshmëri me standardet, ligjet dhe rregulloret. Në veçanti Sistemi Informativ i Auditimit do të lejojë që auditorët në mënyrë të automatizuar të kenë qasje në informacionin e nevojshëm në një kohë të shkurtër si dhe të përdorin një numër metodash dhe të bëjnë llogaritjet audituese në mënyrë efektive dhe efikase në krahasim me metodat e punës tradicionale. Që nga janari i këtij viti, janë mbajtur me dhjetëra sesione punuese nga personat përgjegjës të ZKA-së, me qëllim të analizimit dhe diskutimit në hollësi të të gjitha letrave të punës për të gjitha llojet e auditimit para se ato të vendosen në sistem. Përveç testimeve formale të funksionaliteteve të sistemit, ekipet e zgjedhura të auditimit kanë bërë edhe testimin detaj të secilit modul, duke praktikuar në pikat kyçe gjithë ciklin auditues. Ky testim ka zgjatur disa ditë dhe ka ofruar sigurinë se mund të shkohet tutje në zbatim të sistemit në punën reale, dhe se vënia në përdorim e tij lehtëson në masë të madhe punën e auditorëve si dhe rrit cilësinë dhe transparencën në proceset e punës. Për të mbyllur ciklin përgatitor për sezonën e re audituese dhe siguruar përdorim efektiv të sistemit, nga data 5 deri me 16 tetor stafi auditues po ndjek trajnimet intensive online për të mundësuar kalim më të lehtë në metodën e re të punës. Gjatë trajnimeve auditorët kanë mundësi të ndjekin materialet (udhëzimet dhe videot e përgatitura), të realizojnë ushtrimet praktike dhe të diskutojnë me trajnerët apo me njëri tjetrin. Pas gjithë këtyre përgatitjeve dhe aktiviteteve hap pas hapi Zyra Kombëtare e Auditimit e fillon vitin e ri auditues 2020/2021 duke zbatuar sistemin elektronik të auditimit, i cili ka mundësuar digjitalizim të plotë të gjithë punës audituese për të gjitha fazat e auditimit. Sistemi Informativ i Auditimit – SITA është zhvilluar nga Konsorciumi ‘Infosoft Systems’ Prishtinë dhe ‘Enter doo’ Ohër, me profesionalizëm të lartë dhe duke ofruar zgjidhjet dhe përshtatjet e sistemit në pajtim me secilën kërkesë në veçanti. Çdo modul i zhvilluar është prezantuar pas implementimit në sistem dhe janë vlerësuar të gjitha dobitë dhe avancimet që funksionet e sistemit mundësojnë për punën audituese. Një pjesë e konsiderueshme e aktiviteteve punuese janë zhvilluar në kushte të pandemisë dhe ka qenë mjaft sfiduese për ekipin që një projekt i këtyre përmasave të realizohet suksesshëm përmes punës nga distanca. Zyra Kombëtare e Auditimit gjatë zhvillimit të këtij projekti ka marrë përkrahje edhe nga USAID. [1] Emërtimi SITA përkon me logon zyrtare të ZKA-së si simbol i identitetit vizuel me të cilin përfaqësohet Zyra.

Puna dhe rezultatet e Zyrës Kombëtare të Auditimit janë adresuar në Raportin e Progresit për Kosovën (për vitin 2020), i cili u publikua një ditë më parë, në kuadër të Pakos së Zgjerimit të Bashkimit Evropian (BE). Komisioni Evropian ka vlerësuar institucionet e pavarura, veçanërisht ZKA-në dhe Avokatin e Popullit, duke thënë se po vazhdojnë të adresojnë të drejtën e qytetarëve për administrim më të mirë. Megjithatë, Komisioni u ka kërkuar institucioneve qeveritare që të tregohen me efikase për zbatim të rekomandimeve, të nxjerra nga ZKA-ja. “Qeveria duhet të sigurojë zbatim më efikas të rekomandimeve të tyre”, theksohet ndër të tjera në raport. Në Raport është përmendur edhe themelimi i Njësisë Kundër Mashtrimit, në kuadër të Zyrës Kombëtare të Auditimit, e cila siç përshkruhet nga Komisioni Evropian, i ka identifikuar 26 raste të mashtrimit të dyshuar në fushën e prokurimit publik, nga 12 sa ishin identifikuar në vitin 2018 (në vitin e parë të themelimit të Njësisë). Të 26 rastet tanimë janë dorëzuar në Prokurori të Shtetit. Poashtu, në Raport të Progresit për Kosovën është cekur se “kuadri kushtetues dhe ligjor i Kosovës siguron pavarësinë funksionale, organizative dhe financiare të Zyrës Kombëtare të Auditimit në përputhje me standardet e Organizatës Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit, të cilave Zyra iu bashkua në 1 janar 2020”. “Kapaciteti institucional i Zyrës u rritë më tej në 170 staf, nga të cilët 141 janë personel auditimi. ZKA-ja po zbaton Planin e saj Strategjik të Zhvillimit 2018-2021, i cili përfshin objektivat, 103 treguesit e performancës dhe një kornizë monitorimi. Kohët e fundit ka themeluar një Njësi Kundër Mashtrimit, e cila aktualisht është e përbërë nga një zyrtar”, vazhdon Raporti. Në vazhdim, Raporti ka theksuar se Zyra Kombëtare e Auditimit ka prezantuar procedurat e kontrollit dhe të sigurimit të cilësisë së auditimit dhe ka vazhduar të zbatojë një program certifikimi për auditorët. “ZKA-ja finalizoi 15 raporte të auditimit të performancës, krahasuar me 13 në 2018 dhe 11 në 2017. Sado që ka një përpjekje të vazhdueshme, Zyra ndërmerr kryesisht auditime të rregullsisë dhe numri i auditimeve të performancës duhet të vazhdojë të rritet. Në mënyrë që të përmirësohet ndikimi i punës së auditimit, veçanërisht në nivelin lokal, Zyra ka punuar me organizata të shoqërisë civile, për të organizuar debate publike në nivel komune mbi rekomandimet e auditimit. Sipas raportit vjetor të saj 2018, përqindja e rekomandimeve të zbatuara plotësisht u rrit nga 34% në 39%. Ndërsa, bashkëpunimi i tij me komisionet e Kuvendit është përmirësuar”, theksohet në raport. Në fund, Komisioni Evropian i ka kërkuar Kuvendit, që t`i ndjekë më sistematikisht rekomandimet e Zyrës Kombëtare të Auditimit, kurse vetë ZKA-së i ka kërkuar që të bëjë përpjekje të vazhdueshme në fushën e komunikimit, për të forcuar imazhin e saj të përgjithshëm. Raporti i Progresit është instrument me anë të së cilit Komisioni Evropian e matë progresin e një vendi gjatë përmbushjes së agjendës evropiane brenda vitit kalendarik. Ky raport publikohet një herë në vit, zakonisht në fillim të tetorit të çdo viti.

Edhe pse Ligji për Auditorin e Përgjithshëm dhe Zyrën Kombëtare të Auditimit të Republikës së Kosovës Nr. 05/L-055 i obligon institucionet/organizatat buxhetore të audituara, që t’i dorëzojnë Zyrës Kombëtare të Auditimit planin e veprimit për adresimin e rekomandimeve jo të gjitha e kanë kryer këtë obligim. Rekomandimet e auditimit kanë për qëllim që t’i ndihmojnë institucionet publike të përmirësojnë qeverisjen dhe të rrisin kontrollet për menaxhimin me paranë publike. Mënyra e zbatimit të rekomandimeve duke përfshirë kohën, masat dhe  resurset e nevojshme përcaktohen përmes Planit të Veprimit që përgatitet nga organizatat e audituara. Sa i përket auditimit të rregullsisë nga 95 institucionet që i janë nënshtruar këtij procesi, pesë prej tyre nuk e kanë zbatuar ligjin për t’i dërguar planet e veprimit për adresimin e rekomandimeve të auditorit. Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale (MPMS), Komuna e Deçanit, Komuna e Kllokotit, Telekomi i Kosovës si dhe Kompania Rajonale e Mbeturinave “Uniteti Sh.A” Mitrovicë nuk kanë arritur t’i përgjigjen kësaj kërkese ligjore. Ndërsa, gjendja është me e keqe te auditimet e performancës. Dhjetëra entitete që i janë nënshtruar procesit të auditimit nuk i kanë dorëzuar planet për adresimin e rekomandimeve të Auditorit të Përgjithshëm. Për raportin e auditimit “Menaxhimi i kontratave publike të ndërtimit” planin e veprimit nuk e kanë dorëzuar, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit; Ministria e Arsimit dhe Shkencës. Ndërsa për raportin e auditimit “Siguria në trafikun rrugor” planet e veprimit nuk i kanë dërguar Ministria e Infrastrukturës dhe Transportit si dhe Komuna e Prishtinës. Për raportin e auditimit “Korniza Afatmesme e Shpenzimeve” planin e veprimit nuk e kanë dërguar Ministria e Infrastrukturës dhe Transportit si dhe Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë. Ndërkaq Ministria e Financave dhe Komuna e Prizrenit nuk i kanë dorëzuar planet e veprimit për raportin e auditimit “Organizimi dhe menaxhimi i investimeve të teknologjisë së informacionit në institucionet publike”. Kurse Komuna e Prizrenit, Pejës, Podujevës, Mamushës dhe Graçanicës nuk i kanë dorëzuar planet e veprimit për auditimin “Projektet e financuara nga grantet e DEMOS”. As komunat Mitrovicë Veriore, Zveqan dhe Zubin Potok nuk i kanë dorëzuar planet e veprimit sa i përket raportit të auditimit “Zbatimi i rekomandimeve të raportit ‘Fondi Zhvillimor’ dhe efektet e fondit. Po ashtu edhe për raportin “Efektiviteti i programeve të veçanta për banim” nuk kanë dorëzuar planin komunat: Gjakovë, Mitrovicë, Prishtinë, Ferizaj dhe Obiliq. Ndërkohë lidhur me raportin “Menaxhimi i Mirëmbajtjes së Institucioneve Publike Arsimore” planet e veprimit nuk i kanë dorëzuar Ministria e Arsimit dhe Shkencës; Agjencia e Veterinës dhe Ushqimit; Komuna e Prishtinës, Vushtrrisë dhe Ferizajt. Edhe për raportin e auditimit “Efektiviteti i ndërlidhjes së Arsimit dhe Aftësimit Profesional me nevojat e tregut të punës” planin e veprimit nuk e kanë dorëzuar entitetet e audituara DKA-të e komunës së Prishtinës, Prizrenit dhe Ferizajt.

Me qellim të avancimit të kontrollit dhe rritjes së cilësisë në Institucionet Supreme të Auditimit gjatë kësaj jave përmes platformës online “Zoom” u mbajt punëtoria e radhës e organizuar nga Zyra Kombëtare e Auditimit të Suedisë, ku pjesëmarrës ishin përfaqësues nga Zyra Kombëtare e Auditimit të Kosovës, Malit të Zi dhe Bosnje e Hercegovinës. Kjo punëtori ishte planifikuar të mbahej në fund të marsit në Prishtinë, por për shkak të situatës me pandeminë Covid-19, ky aktivitetet ishte pezulluar. Synimi kryesor i kësaj punëtorie ishte që pjesëmarrësit nga tri Institucione Supreme të Auditimit të avancojnë njohuritë për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e një sistemi të qartë dhe të strukturuar të kontrollit të cilësisë. Në veçanti pjesëmarrësit diskutuan mundësitë e ndryshme se si të ndajnë përgjegjësitë midis pozicioneve të ndryshme në hierarkisië. Po ashtu ata u fokusuan edhe të sqarimet për ndryshimin/dallimin midis kontrollit të cilësisë dhe sistemeve të sigurimit të cilësisë. Institucionet Supreme të Auditimit nga Kosova, Mali i Zi dhe Bosnja e Hercegovina shkëmbyen zgjidhjet më të mira për ndërtimin e sistemit të tyre të kontrollit të cilësisë dhe aktivitetet që mund të nevojiten për të qenë në gjendje të zhvillojnë këto sisteme. Për një javë rresht SAI-t pjesëmarrëse përshkruan se si ata punojnë me kontrollin e cilësisë dhe sigurimin e cilësisë në organizatat e tyre, përfshirë përshkrimin e hierarkive dhe delegimin e përgjegjësive. Mbajtja e kësaj punëtorie është vazhdim i serisë së punëtorive të mbajtura në Sarajevë dhe Podgoricë gjatë vitit 2019, në kuadër të mbështetjes së vazhdueshme nga Zyra Kombëtare e Auditimit të Suedisë për Institucionet Supreme të Auditimit në Ballkanin Përendimor.

Në kuadër të projektit trepalësh në mes të Zyrës Kombëtare të Auditimit, Qeverisë Holandeze dhe BIRN Kosova sot në Komunën e Vushtrrisë u mbajt debati “Roli i Zyrës Kombëtare të Auditimit dhe i qytetarëve në mbikëqyrjen e të ardhurave dhe shpenzimeve komunale” i cili ka për qëllim të promovojë mbikëqyrjen publike për të nxitur rritjen e transparencës dhe llogaridhënies institucionale. Me këtë rast Auditori i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës, Besnik Osmani, tha se organizatat buxhetore duhet ta shohin auditimin si një proces të dobishëm dhe bazë të fortë për të avancuar menaxhimin e tyre financiar, siguruar kontrollet e brendshme dhe rritur performancën. Auditori i Përgjithshëm ka theksuar se zbatimi i rekomandimeve, në përgjithësi ka shënuar një rritje të lehtë, megjithatë, shkalla e zbatimit nuk është ende e kënaqshme, sidomos tek niveli lokal.  “Ne vazhdojmë të inkurajojmë drejtuesit e institucioneve publike që të rrisin angazhimin institucional për zbatimin e rekomandimeve të auditimit, pasi kjo do të rezultonte me qeverisje më të mirë dhe shërbime më cilësore për qytetarët. Zbatimi i rekomandimeve të auditimit ka shënuar një rritje të lehtë viteve të fundit, por në përgjithësi shkalla e zbatimit nuk është ende e kënaqshme”, u shpreh Osmani. Në raportin e auditimit për vitin 2019, Komuna e Vushtrrisë ka marrë opinion të pamodifikuar me theksim të çështjes, si dhe i janë adresuar 19 rekomandime. Komuna ka dorëzuar planin e veprimit për zbatimin e rekomandimeve, ndërsa Zyra Kombëtare e Auditimit do të përcjellë procesin e zbatimit sipas planit në auditimin për vitin 2020. Të pranishëm në këtë debat ishin edhe Ambasadorja e Holandës në Kosovë, Carin Lobbezo, kryetari i Komunës së Vushtrrisë, Xhafer Tahiri, redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza si dhe asamblistë të kësaj komune. Ndërkohë ambasadorja e Holandës në Kosovë, Carin Lobbezo, tha se qëllimi i këtij projekti është që të mbështetet misioni i Zyrës së Auditorit të Përgjithshëm dhe të sigurojë se paraja në Kosovë është shpenzuar në bazë të vendimeve të drejta dhe për të mirën e qytetarëve. “Qëllimi ynë është që të rritet transparenca, llogaridhënia për të gjithë kosovarët në çdo nivel,  kjo rrit besimin në institucionet dhe i jep qytetarit ndjenjën se institucionet punojnë për të. Ky është një rrugëtim i vështirë, por është e rëndësishme që të vazhdojmë të punojmë në këtë drejtim. Është me rendësi për Kosovën në përgjithësi dhe luan rol të madh drejt rrugëtimit të Kosovës në BE. Prandaj jam krenare që kemi ofruar këtë mbështetje sepse është me rendësi për të gjitha palët e përfshira dhe për qytetarët e Kosovës sundimi i ligjit, transparenca, llogaridhënia, dhe ky projekt luan rol të rëndësishëm në këtë drejtim”, u shpreh Lobbezo, duke shtuar se Kosova dhe Holanda kanë punuar shumë se bashku në dy dekadat e fundit dhe janë mike të mira. Kurse kryetari i Komunës së Vushtrrisë, Xhafer Tahiri, tha se të gjeturat e Auditorit të Përgjithshëm si sheh si një mundësi që të përmirësojë praktikat e menaxhimit të parasë publike. Ai shprehu gatishmërinë për t’i zbatuar të gjeturat e auditorit në raportin e auditimit për vitin 2019. “E pranoj që nuk është bërë mjaftueshëm në adresim të rekomandimeve për sa i takon raportit të auditimit për vitin 2018. Qëndrojmë shumë më mirë në zbatimin  e rekomandimeve nga njësia e auditorit të brendshëm, por jo tek auditori i jashtëm dhe një prej arsyeje janë disa probleme strukturale që i përmenda tek keqklasifikimi, planifikimi dhe menaxhimi”, deklaroi Tahiri. Ndërsa redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza, tha se secili kryetar i komunës apo udhëheqës i institucioni duhet ta merr raportin e auditorit si një udhërrëfyes për punën dhe vizionin  e tij  se si t’i adresoj të gjitha shkeljet. Ai tha se Komuna e Vushtrrisë qëndron mirë sa i përket ekzekutimit të buxhetit për investime kapitale në gjashtëmujorin e parë, megjithatë sipas Prebrezes, një prej elementeve shqetësuese ka qenë ekzekutimi shumë i vogël për subvencione. Gjithashtu sektori i prokurimit  është keq dhe kërkon një intervenim më të shpejtë për adresim. Prebreza tha se Vushtrria qëndron keq në aspektin e zbatimit të rekomandimeve të auditorit dhe për të pasur progres në këtë fushë duhet të bëjë një plan të mirë.

Me rastin e përfundimit të mandatit të Avokatit të Popullit, Hilmi Jashari ka pritur në takim përshëndetës Auditorin e Përgjithshëm, Besnik Osmani. Me këtë rast Auditori i Përgjithshëm, ka përgëzuar z. Jashari për përmbushjen me sukses të mandatit pesëvjeçar duke avokuar gjithnjë  mbrojtjen, mbikëqyrjen dhe promovimin e të drejtave dhe lirive themelore në shoqërinë tonë. Osmani në veçanti ka theksuar bashkëpunimin e kultivuar gjatë këtij mandati në mes të dy institucioneve, dhe angazhimin e përbashkët për të adresuar çështje me interes për vendin dhe shoqërinë. Ai ka shprehur përkushtimin që ky nivel i bashkëpunimit institucional të vazhdojë edhe në të ardhmen. Nga ana tjetër Avokati i Popullit të Kosovës, Hilmi Jashari, e falënderoi Auditorin e Përgjithshëm, Besnik Osmani për vizitën si dhe e vlerësoi lartë bashkëpunimin me Zyrën Kombëtare të Auditimit gjatë këtyre pesë viteve sa ka drejtuar Institucionin e Avokatit të Popullit.

Të enjten në Komunën e Kamenicës u mbajt debati i parë nga BIRN Kosova në kuadër të projektit “Mbështetja e shoqërisë civile për të rritur mbikëqyrjen publike dhe llogaridhënien e institucioneve publike të Kosovës” i mbështetur nga Zyra e Jashtme e Komonuelthit përmes Ambasadës së Mbretërisë së Bashkuar në Prishtinë. Pjesëmarrës në këtë debat ishin kryetari i Komunës së Kamenicës, Qëndron Kastrati, Ndihmës Auditori i Përgjithshëm, Naser Arllati, Udhëheqësi i Auditimit, Astrit Bllaca, redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza si dhe asamblistë të kësaj komune. Me këtë rast, Udhëheqësi i Auditimit, Astrit Bllaca, tha se raportet e auditimit të Zyrës Kombëtare të Auditimit (ZKA) promovojnë drejtpërsëdrejti llogaridhënien dhe ofrojnë bazë të qëndrueshme për Kuvendin dhe aksionarët për t’iu kërkuar llogari drejtuesve të organizatave buxhetore dhe menaxhereve të ndërmarrjeve publike. Ai tha se rëndësia e raporteve të auditimit qëndron në identifikimin e dobësive në sistemet e qeverisjes, veçanërisht të sistemeve financiare, ndërsa zbatimi i rekomandimeve të auditimit shërben si një mekanizëm për sanimin e këtyre dobësive dhe bërjen e sistemeve më efikase dhe efektive në arritjen e objektivave. Bllaca bëri me dije se për vitin 2019 Komuna e Kamenicës ka opinion të pamodifikuar, që nënkupton se Pasqyrat Financiare Vjetore paraqesin një pamje të drejtë dhe të vërtetë në të gjitha aspektet materiale dhe në përputhje me Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik. “Komuna e Kamenicës kishte shpenzuar 92% të buxhetit final për vitin 2019, 2% me shume krahasuar me vitin 2018. Kontrollet mbi të hyrat dhe shpenzimet në përgjithësi janë të përshtatshme, megjithatë nevojiten përmirësime të mëtutjeshme në fushën e subvencioneve, investimeve kapitale, menaxhimin e pasurisë, obligimeve, llogarive të arkëtueshme dhe klasifikimin e shpenzimeve në kategorinë e duhur ekonomike”, u shpreh ai. Ndër të tjera Bllaca tha se niveli i zbatimit të rekomandimeve është treguesi më i mirë se si menaxhmenti po përmirëson proceset ekzistuese dhe po rrit kontrollet në fushat ku janë identifikuar gabimet dhe parregullsitë. Ai tha se Komuna e Kamenicë qëndron shumë mirë në aspektin e zbatimit të rekomandimeve në raport me komunat e tjera.  “Për vitin 2018 kemi dhënë nëntë rekomandime, prej tyre pesë janë zbatuar, dy nuk janë zbatuar dhe dy konsiderohen të mbyllura. Ndërsa për vitin 2019 janë dhënë nëntë rekomandime, shtatë prej të cilave janë rekomandime të reja dhe dy të përsëritura”, theksoi Bllaca. Ndërkohë kryetari i Komunës së Kamenicës, Qëndron Kastrati, tha se për herë të parë Komuna e Kamenicës ka një opinion të pamodifikuar dhe pa theksim të çështjes nga Auditori i Përgjithshëm. Ai theksoi se ky opinion është motiv për këtë komunë që të avancojë qeverisjen dhe shërbimet ndaj qytetarëve. “Për funksionimin sa më të mirë të institucionit pjesa më rëndësishme është auditimi, qoftë auditimi i jashtëm apo i brendshëm. Më sa kam informacion Komuna e Kamenicës për herë të parë ka pranuar një raport të auditimit me opinion të pamodifikuar dhe pa theksim të çështjes. Kjo na ka bërë të ndihemi mirë dhe na motivon që të angazhohemi edhe më shumë dhe të avancojmë tutje”, u shpreh Kastrati. Ai u zotua se do të angazhohet edhe më tutje në zbatimin e rekomandimeve të Auditorit të Përgjithshëm. Duke folur për qeverisjen e kësaj komune, Kastrati tha se në vitin 2018 Kamenica ka qenë komuna me përqindjen më të lartë të rritjes së inkasimit të tatimit në pronë. Ai rikujtoj se është rritur edhe buxheti për investime kapitale dhe subvencione krahasuar me dy vitet paraprake. Kastrati tha se problem për Komunën e Kamenicës do të jetë çështja e pagesave për pagat jubilare për mësimdhënës përmes vendimeve gjyqësore. Ai tha se për Kamenicën do të jenë të papërballueshme vendimet e tilla. Ndërsa redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza, duke folur për analizën e raporteve të auditimit dhe zbatimin e rekomandimeve, tha se në dy vitet e fundit Komuna e Kamenicës  ka rritur investimet kapitale dhe kjo është një punë e mirë që është bërë. Ai tha se Komuna e Kamenicës vazhdimisht ka pasur opinion jo të mirë të Auditorit, kurse tani ka arritur që të ketë opinion të pamodifikuar dhe pa theksim të çështjes.  “Lajm i mirë është që për vitin 2019 opinion i Auditorit për Komunën e Kamenicës është i pamodifikuar dhe pa theksim të çështjes. Sa i përket çështjes së zbatimit të rekomandimeve duhet të cekim se komunat qëndrojnë jashtëzakonisht keq, është diku rreth 40 % mesatarja e nivelit të zbatimit të rekomandimeve”, tha ai. Prebreza vlerësoi se komunat duhet të rrisin kontrollin e brendshëm dhe zbatimin e rekomandimeve të Auditorit të Përgjithshëm. Ai tha se Kamenica nuk qëndron keq në këtë aspekt. “Komuna e Kamenicës ndër vite nuk ka pasur shumë rekomandime,  në dy vitet e fundit kemi më pak rekomandime dhe po ashtu gjatë kësaj periudhe është rritur niveli i zbatimit të rekomandimeve. Në raportin e fundit të auditimit për këtë komunë janë dhënë vetëm nëntë rekomandime, prej të cilave disa janë lehtë të zbatueshme”, deklaroi ai.

“Qeverisja dhe Shpenzimi i Parasë Publike” ishte tema e debatit të radhës që u mbajt të hënën në Lipjan nga BIRN Kosova në kuadër të projektit “Promovimi i rolit të Auditorit të Përgjithshëm / ZKA në Kosovë”, i mbështetur nga Ambasada e Mbretërisë Holandeze/ Ministria e Punëve të Jashtme. Të pranishëm në debat ishin kryetari i Komunës së Lipjanit, Imri Ahmeti, Ndihmës Auditori i Përgjithshëm, Naser Arllati, drejtori i Departamentit të Auditimit, Bujar Bajraktari, redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza, asamblistë të kësaj komune si dhe përfaqësues të shoqërisë civile. Drejtori i Departamentit të Auditimit në Zyrën Kombëtare të Auditimit (ZKA), Bujar Bajraktari, tha se një debat i tillë nuk i zgjidh të gjitha problemet e menaxhimit dhe shpenzimit të parasë publike, megjithatë i kontribuon përmirësimit të menaxhimin të parasë publike. Duke folur për raportet e auditimit të Komunës së Lipjanit për tri vitet e fundit, Bajraktari theksoi se vërehet një përparim i dukshëm duke marrë parasysh edhe numrin e rekomandimeve. “Në vitin 2017 Komuna e Lipjanit ka pasur 15 rekomandime, në vitin 2018 nëntë rekomandime ndërsa për vitin 2019 janë dhënë gjashtë rekomandime. Lidhur me rekomandimet e vitit 2018 kemi konstatuar se tri rekomandime janë zbatuar, tri rekomandime kanë qenë në proces të zbatimit dhe tri të tjera janë konsideruar të mbyllura”, deklaroi Bajraktari. Tutje Bajraktari tha se çështjet kryesore për vitin 2019 që janë identifikuar në Komunën e Lipjanit përfshijnë keqklasifikimin e shpenzimeve i cili ka ardhur për shkak të ekzekutimit të pagesave për pagat jubilare nga ana e thesarit përmes përmbarimeve gjyqësore; pagesën e disa zyrtarëve të Agjencisë për Menaxhimin e Emergjencave;  ngecjen e investimeve kapitale meqë nuk është bërë planifikimi i duhur; si dhe problemet me llogaritë e arkëtueshme, çështje kjo me të cilën ballafaqohen të gjitha komunat. Kurse kryetari i Komunës së Lipjanit, Imri Ahmeti, tha se raporti i auditimit i kësaj komune për vitin 2019 është ndër raportet më të mira në nivel vendi. “Është opinion i pamodifikuar pa theksim të çështjes. Por megjithatë dobësi dhe të meta kemi të gjithë. Në proces e sipër duhet të implementojmë të gjitha rekomandimet që na vijnë prej raporteve të auditimit. Për çdo vit e kemi adresuar planin e implementimit të rekomandimeve në asamblenë komunale. Lipjani është i përkushtuar për të implementuar çdo rekomandim të Auditorit të jashtëm”, u shpreh Ahmeti. Ndër të tjera ai përmendi vështirësitë me të cilat ballafaqohet komuna, duke thënë se alokimi dhe aprovimi i buxhetit nuk po ndodh në kohën e duhur. Sipas Ahmetit, kjo paraqet telashe për shumicën e komunave dhe organizatave buxhetore. Sidoqoftë Ahmeti deklaroi se buxheti i adresohet nevojave të qytetarëve të Lipjanit. Ndërsa redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza, duke  prezantuar analizën për të gjeturat e auditorit, tha se Komuna e Lipjanit ka pasur ngecje në ekzekutim të shpenzimeve kapitale në gjashtë mujorin e parë, që ndoshta lidhet me pandeminë apo me inicimin e projekteve me vonesë. Ai theksoi se në Lipjan vitin e kaluar 55 për qind e buxhetit të investimeve kapitaleve është ekzekutuar në tre mujorin e fundit dhe kjo është njëra prej dobësive që duhet të ndryshohet për shkak se në tre mujorin e fundit shpeshherë institucionet obligohen që të kryejnë punë të cilat ndoshta edhe nuk janë të cilësisë së duhur, vetëm e vetëm që buxheti mos të shkojë në suficit. “Duhet të punohet që shtrirja e projekteve të jetë gjithmonë në gjithë muajt e vitit, planifikimi i prokurimit të bëhet shumë më herët në mënyrë që shpenzimi të mos koncentrohet në tre muajt e fundit për shkak se shpeshherë kushtet atmosferike pamundësojnë kryerjen e punëve në teren. Kjo është njëra prej pikave të dobëta e cila duhet të adresohet dhe normalisht kjo lidhet edhe me një të gjetur tjetër të Auditorit e cila flet për zvarritjen e projekteve në Komunën e Lipjanit. Komuna duhet të jetë më dorë shtrëngues sa i përket trajtimit të operatorëve ekonomik që i zvarrisin punët. Çështja e borxheve që i ka komuna ose që bizneset ja kanë komunës dhe sado që Komuna e Lipjanit qëndron shumë më mirë sa i përket borxheve që palët e treta ja kanë komunës, prapë një borxh prej 4.4 milionë euro është i lartë dhe duhet të adresohet aty ku ka mundësi”, deklaroi Prebreza.

Në kuadër të projektit “Promovimi i rolit të Auditorit të Përgjithshëm / ZKA në Kosovë”, i mbështetur nga Ambasada e Mbretërisë Holandeze/ Ministria e Punëve të Jashtme, BIRN Kosova të mërkurën në Komunën e Dragashit organizoi debatin me temën “Ndikimi i pandemisë në të hyrat dhe shpenzimet e komunës”. Të pranishëm në debat ishin kryetari i Komunës së Dragashit, Shaban Shabani, Ndihmës Auditori i Përgjithshëm, Emine Fazliu, redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza si dhe përfaqësues të shoqërisë civile e asamblistë të kësaj komune. Ndihmës Auditori i Përgjithshëm, Emine Fazliu, tha se opinioni i auditimit për pasqyrat financiare vjetore të Komunës së Dragashit për vitin 2019 është opinion i pamodifikuar, që do të thotë se pasqyrat financiare vjetore prezantojnë një pamje të drejtë dhe të vërtetë. Fazliu bëri me dije se gjetjet kryesore të raportit të auditimit të Komunës së Dragashit për vitin 2019 kryesisht kanë të bëjnë me klasifikimin jo adekuat të shpenzimeve, parregullsi në dhënien e pronave komunale me qira, dobësi në procedurat e mbajtjes së ankandit publik, mangësi në inkasimin e të hyrave për lejet mjedisore komunale, depozitim i vonuar i parasë publike si dhe dobësi në procesin e rekrutimit. Tutje Fazliu theksoi se rekomandimet e Auditorit kanë për qellim përmirësimin e menaxhimit të  financave publike dhe forcimin e kontrolleve të brendshme në komunë dhe se zbatimi i plotë i tyre ndikon në rritjen e performancës së komunës dhe përmirësimin e shërbimeve ndaj qytetarëve. “Komuna e Dragashit ka zbatuar 38.9 për qind të rekomandimeve e që është pak mbi mesataren e zbatimit të përgjithshëm të rekomandimeve në nivel lokal prej 37 për qind. ZKA në raportin e auditimit për vitin 2018 kishte dhënë 18 rekomandime, prej tyre shtatë janë zbatuar, një ishte në proces, tri ishin të pa adresuara dhe shtatë janë vlerësuar si rekomandime të mbyllura. Kurse në raportin e auditimit për vitin 2019 kemi dhënë 15 rekomandime, prej tyre nëntë rekomandime janë të reja ndërsa të tjerat janë rekomandime që përsëriten ndër vite. ZKA kërkon nga kryetari i Komunës së Dragashit që të fokusohet te zbatimi i rekomandimeve”, deklaroi Fazliu. Kurse kryetari i Komunës së Dragashit, Shaban Shabani, vlerësoi se mbajtja e këtij debati i kontribuon rritjes së transparencës të komunës. Shabani tha se Auditorin e Përgjithshëm e konsiderojnë si mekanizëm mjaftë të rëndësishëm për përmirësimin e qeverisjes dhe shërbimeve ndaj qytetarëve. Në këtë kontekst ai tha se gjetjet e auditorit janë të pranueshme dhe të arsyeshme, me ç’rast u zotua se do të implementohen të gjitha rekomandimet. “Auditori i Përgjithshëm nga viti në vit na ka inkurajuar që ne të përmirësohemi dhe kemi përparim në këtë drejtim. Jemi në proces të implementimit të rekomandimeve dhe po punojmë për të përmirësuar gjendjen dhe qeverisjen në Komunën e Dragashit”, u shpreh Shabani. Ndër të tjera Shabani tha se pandemia Covid-19 ka ndikuar në uljen e të hyrave në Komunën e Dragashit. Ndërsa redaktori përgjegjës në BIRN Kosova, Visar Prebreza, duke  prezantuar analizën për të gjeturat e auditorit, tha se pandemia në këtë komunë ka vështirësuar çështjen e të hyrave dhe shpenzimeve të parasë publike. Ai theksoi se në raportin e shpenzimeve në gjashtëmujorin e parë vërehet një ekzekutim i ulët i shpenzimeve kapitale, pra vetëm 8 për qind e planit. Megjithatë sipas Prebrezes, nuk duhet t’i lihet faji vetëm pandemisë sepse Dragashi  ka qenë keq sa i përket shpenzimeve edhe vitin e kaluar, duke ekzekutuar vetëm 56 për qind të shpenzimeve të planifikuara kapitale. “Madje Auditori në raportin e tij ka thënë se 60 për qind e tyre janë ekzekutuar në muajt e fundit të vitit dhe kjo praktikë duhet të ndryshohet. Shpenzimet kryesisht kapitale lidhen me prokurimin publik dhe në ketë fushë shumica e institucioneve kanë pasur çalime. Komuna e Dragashit  ka pasur vonesa për disa vite në projektin e ujësjellësit, pra banorët e 15 fshatrave mbesin pa ujë për shkak të shkeljeve që bëhen në prokurim, dhe Komuna e ka fajin e vet për zvarritjen e projekteve në prokurim”, theksoi ai, duke shtuar se Auditori ka gjetur lëshime edhe sa i përket dhënies se pronave me qira, problem ky që ka nisur moti, por që nuk është adresuar prej qeverisjes aktuale. Prebreza vlerësoi se kur do të kemi zbatim të rekomandimeve në nivel prej 70 për qind do të jemi pjesë e BE-së. Ai tha se duhet të kemi sa më pak gjetje dhe ato që janë të merren seriozisht nga drejtuesit e institucioneve.

Në kuadër të Projektit të Binjakëzimit “Fuqizimi i mëtejshëm i ndikimit të Zyrës Kombëtare të Auditimit të Kosovës” dhe me qëllim të ngritjes së kapaciteteve të brendshme për zbatimin e metodologjisë së përditësuar në auditimin financiar dhe të pajtueshmërisë sot ka filluar trajnimi tre javor i auditorëve të ZKA-së. Ky trajnim është aktiviteti i parë në kuadër të programit të trajnimeve të brendshme që do të zhvillohen gjatë shtatorit dhe gjysmës së parë të tetorit 2020, në ZKA. Auditori i Përgjithshëm i Kosovës, Besnik Osmani, përmes komunikimit elektronik me stafin, vlerësoi se trajnimi ka për qëllim ngritjen e kapaciteteve të ZKA-së në fushën e metodologjisë. Me këtë rast Osmani përmendi investimet e shumta që janë bërë në përditësimin e metodologjisë së auditimit në mënyrë që ZKA-ja të jetë sa më afër standardeve ndërkombëtare të auditimit si dhe të përvetësojë praktikat më të mira ndërkombëtare të planifikimit dhe zbatimit të auditimit. Auditori i Përgjithshëm falënderoj drejtuesit e projektit dhe stafin e ZKA-së për punën e mirë të bërë deri më tani në zhvillimin e doracakëve dhe letrave të punës. Për shkak të gjendjes pandemike me Covid-19 seancat trajnuese janë duke u mbajtur përmes platformës Zoom. Realizimi i trajnimit është ndarë në dy pjesë/module. Në pjesën e parë parashihet mbajtja e trajnimit për zbatimin e metodologjisë për planifikimin e përgjithshëm dhe detaj në auditim, kurse në pjesën e dytë do të mbahet trajnimi për zbatimin e metodologjisë për fazën e ekzekutimit dhe të raportimit në auditim. Faza e parë e këtij trajnimi ka filluar sot dhe do të zgjasë deri më 25 shtator, ndërsa faza e dytë do të organizohet gjatë muajit janar të vitit 2021. Në fund të trajnimit auditorët do t’i nënshtrohen testimit si dhe do të pajisen me certifikatë.