Në konferencë për media Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca sot prezantoi gjetjet kryesore dhe rekomandimet e pesë raporteve të auditimit të performancës për sezonin auditues 2023/2024 si:
- “Efektiviteti i fondeve për financimin e sportit”;
- “Menaxhimi i licencave në Komisionin e Pavarur për Media”;
- “Barazia gjinore dhe fuqizimi i grave nga zonat rurale përmes përfshirjes së tyre në tregun e punës”;
- “Mekanizmat e sigurimit të cilësisë së të dhënave të raportuara për Sistemin e Menaxhimit të Performancës Komunale dhe Grantin e Performancës Komunale për vitin 2021”; si dhe
- “Procesi i Dokumentimit, Vlerësimi dhe Verifikimit të Sistemit për Menaxhimin e Performancës Komunale për vitin 2020”.
Znj. Spanca sërish ftoi të gjitha institucionet e audituara të bashkëpunojnë ngushtë me ZKA-në për zbatimin e rekomandimeve të dhëna, duke i pranuar ato si kontribut serioz me qëllim kryesor përmirësimin e menaxhimit të parasë publike dhe cilësisë se shërbimeve të ofruara.
“Unë dhe i gjithë personeli i Zyrës Kombëtare të Auditimit, në përputhje me mandatin e përcaktuar kushtetues dhe ligjor vazhdojmë të jemi të gatshëm të ndihmojmë në adresimin sa më efikas të rekomandimeve të dhëna në të mirë të interesit publik”, deklaroi ajo.
Auditorja e Përgjithshme, Vlora Spanca, informoi mediat edhe për Planin vjetor të auditimit për sezonin audituese 2023/2024 dhe paralajmëroi se rezultatet e para për auditimet financiare dhe të pajtueshmërisë, për këtë sezon pritet të publikohen nga muaji prill 2024.
Fjala e plotë e Auditores së Përgjithshme në konferencën për media:
Të nderuar përfaqësues të mediave,
Të nderuar qytetarë,
Me lejoni t’ju falënderoj që jeni përgjigjur pozitivisht në ftesën tonë për këtë konferencë.
Siç jeni njoftuar nga komunikimet tona publike, në tetor të vitit 2023, Zyra Kombëtare e Auditimit ka përgatitur planin vjetor të auditimit për sezonin 2023/2024 dhe ka dorëzuar në Kuvendin e Republikës se Kosovës. Në këtë plan ka planifikuar kryerjen e 123 auditimeve të shtrira në fusha të ndryshme, raportet e të cilave, në bazë të kornizës ligjore pas përfundimit bëhen publike për të gjithë të interesuarit pa dallim.
Objektivat e ZKA-së për sezonin auditues 2023/24 janë në përputhje me kërkesat ligjore që kanë për synim rritjen e ndikimit në përmirësimin e qeverisjes dhe mundësinë që të shtojë vlerë në menaxhimin e financave publike.
Në kuadër të 123 auditimeve, janë përfshirë të gjitha auditimet e detyrueshme ligjore, si: financiare dhe të pajtueshmërisë në gjithsej 86 Organizata Buxhetore, 13 ndërmarrje publike (përfshirë edhe RTK-), si dhe 16 auditime të performancës, si dhe 8 projekte të financuara nga Banka Botërore.
Fushëveprim i auditimeve financiare dhe të pajtueshmërisë është auditimi i Pasqyrave Vjetore Financiare për vitin 2023. Objektiv e auditimit financiar është të ofrojmë siguri të arsyeshme nëse informatat financiare të prezantuara ne PVF si tërësi nuk përmbajnë keq deklarime materiale, qoftë për shkak të mashtrimit ose gabimit dhe të na mundësojnë të shprehim opinionin e auditimit.
Për auditimet financiare dhe të pajtueshmërisë, para përgatitjes së planit auditues vlerësohen rreziqet që ndikojnë apo ka potencial të ndikojnë në performancën financiare dhe operative te të gjitha institucionet. Në auditimet tona, fokusi kryesor do të jetë adresimi i këtyre rreziqeve.
Të nderuar media,
Përveç auditimeve të detyrueshme të rregullsisë të përcaktuar me ligj, fokus i veçantë i është dhënë auditimeve në institucione dhe ndërmarrje publike të cilat nuk ishin audituar një kohë të gjatë nga auditimi shtetëror, siç janë: Trepça, KEK-u dhe KOSTT-i, si dhe projekteve kapitale me peshë të lartë financiare.
Për dallim nga sezoni i kaluar, për sa i përket auditimeve të Ndërmarrjeve Publike, përveç auditimeve të mëhershme, këtë vit kemi vendosur në planin vjetor të auditimit edhe auditimin e Pasqyrave Financiare të Trepçës, KOSTT-ti dhe NP Hidrodrini SH.A, në Pejë. Arsyet kryesore për përfshirjen e tyre janë, se ndikimi dhe pesha e Trepçës si resurs pasuror për Kosovën në zhvillimin e gjithmbarshëm ekonomik të vendit, gjenerimin e punësimit, rritjen e eksportit dhe BPV është e konsiderueshme. Pastaj, KOSTT SH.A. është Operatori i Sistemit, Transmisionit dhe Tregut të energjisë elektrike të Kosovës, kompani publike me rëndësi të lartë për sektorin e energjisë. Dhe gjithashtu, “Hidrodrini” është përfshirë, jo vetëm për shkak të peshës financiare, por edhe për shkak të mungesës se auditimit ndër vite nga ZKA.
Ndërsa, për shkak se gjendja e raportimit financiar është përmirësuar në vitet e fundit, këtë vit nuk e kemi përfshirë auditimin e PF-ve të Postës. Kjo është bërë duke u bazuar në analizën tonë për gjendjen financiare dhe operative të ndërmarrjeve tjera publike të përmendura më sipër, të cilat i kemi përfshirë për auditim.
Zyra Kombëtare e Auditimit në planin e saj vjetor vazhdon t’i japë rëndësi të veçantë auditimeve të performancës, prokurimit dhe të TI-së, auditime këto që në botën demokratike janë pjesë kryesore e trendit zhvillimor. Për sezonin auditues 2023-2024 janë paraparë të mbulohen fusha me rëndësi ekonomike, infrastrukturë, sociale, shëndetësi, media, kulturë e sport si dhe tema të rëndësishme në fushën e prokurimit publik dhe projekteve nga donatorë, si dhe janë planifikuar auditime të sistemeve të informacionit.
Me qëllim të maksimizimit të burimeve dhe rritjes së ndikimit përmes këtyre auditimeve në mirëqenien e qytetarëve, ZKA zhvillon një proces të përzgjedhjes së fushave/temave të auditimit përmes analizave dhe parastudimeve përfshirë rezultatet nga raportet e auditimit, identifikimin e mangësive kyçe dhe propozimit të temave bazuar në njohuritë profesionale.
Për më shumë, përfshirja e qytetarëve dhe e Shoqërisë Civile, organizatave profesionale, komuniteti i donatorëve dhe ekspertë të fushave në përcaktimin e temave të auditimit është tashme praktikë e rregullte që zbaton ZKA.
Përmes këtyre auditimeve, ZKA synon të promovojë efikasitetin, llogaridhënien, efektivitetin dhe transparencën e administratës publike.
Të nderuar media,
Aktualisht, jemi në proces të punës në terren për të përmbushur Planin vjetor të auditimit. Ndërsa disa nga auditimet veçse janë përfunduar e disa janë në përfundim e sipër.
Dëshiroj t’ ju njoftoj se, rezultatet e para të auditimeve të rregullsisë (financiare dhe pajtueshmërisë, pritet t’i publikojmë nga muaji prill, për Organizatat Buxhetore dhe Ndërmarrje Publike.
Përveç kësaj, ZKA në vazhdimësi është duke kryer auditime të performancës dhe varësisht nga afatet kohore të përcaktuara vazhdon të publikojë edhe raporte të auditimit të performancës dhe TI-së, për të cilat jeni ftuar edhe sot.
Nga janari i vitit 2024 e deri më tani, ne kemi publikuar pesë raporte të auditimit të performancës, për rezultatet e të cilave do të ju informoj sot, si:
- Barazia gjinore dhe fuqizimi i grave nga zonat rurale përmes përfshirjes së tyre në tregun e punës;
- Menaxhimi i licencave në Komisionin e Pavarur për Media;
- Mekanizmat e sigurimit të cilësisë së të dhënave të raportuara për Sistemin e Menaxhimit të Performancës Komunale dhe Grantin e Performancës Komunale për vitin 2021;
- Procesi i Dokumentimit, Vlerësimi dhe Verifikimit të Sistemit për Menaxhimin e Performancës Komunale për vitin 2020; dhe
- Efektiviteti i fondeve për financimin e sportit.
Gjatë dy muajve të ardhshëm pritet të publikohen edhe tri raporte të auditimit, si:
- Modernizimi i Sistemit të Edukimit në Kosovë përmes e-Edukimit;
- Kontratat e Institucioneve publike të Republikës së Kosovës me organizatën Caritas Kosova; dhe
- Sistemi i menaxhimit të stokut farmaceutik
Ndërsa deri në fund të këtij sezoni, pritet të publikohen edhe 8 raporte tjera të auditimit të performancës:
- Lista e pritjes së pacientëve;
- Shitjet direkte në AKP;
- Menaxhimi i parkingjeve publike në qytetin e Prishtinës nga Ndërmarrja Publike Lokale “Prishtina Parking”;
- Menaxhimi i tokave/pronës nga Instituti Bujqësor i Kosovës;
- Menaxhimi i sektorit të ndërtimit në komunën e Prishtinës;
- Infrastruktura e hekurudhave të Kosovës-Infrakos (rehabilitimi i linjës 10 Hani i Elezit-Leshak); dhe
- Auditimi përcjellës për Efikasitetin e Menaxhimit të Lëndëve në Gjykata Themelore. Ndërsa, në fushën e TI-së pritet të përfundohet; si dhe
- Sistemi i Doganave të Kosovës (ASYCUDA);
Tani, me lejoni të flas veç e veç për disa nga konkluzionet kryesore të auditimeve të kryera, të cilat i përmenda me sipër:
1. Auditimi – Efektiviteti i fondeve për financimin e sportit
Konkluzioni i auditimit është se aktivitetet e subvencionuara dhe sponsorizuara nga kompanitë private për sportin nuk i arrijnë qëllimet e tyre dhe nuk realizohen siç duhet. MKRS nuk ka arritur të miratojë strategjinë për zhvillimin e sportit, Praktikat me të cilat vepron MKRS për subvencionimin dhe lejimin e sponsorizimeve të kompanive private për organizatat sportive nuk ofrojnë qëllime të qarta për shfrytëzimin e fondeve. Ka munguar mbikëqyrja dhe monitorimi i proceseve të sponzorizimit të sportit nga ana e MKRS-së dhe Administratës Tatimore të Kosovës, përkundër kërkesave ligjore që rregullon Ligji për sponsorizim.
Për më tepër, ekziston një mungesë e dukshme e dëshmive që vërtetojnë se kontributet financiare në mënyrë efektive kanë përmirësuar cilësinë e sportit në Kosovë. Nuk ka dëshmi që sigurojnë se fondet janë shpenzuar, pra nuk ka një sistem që verifikon se aktivitetet janë realizuar në terren ashtu siç ishin planifikuar. Po ashtu MKRS gjatë periudhës 2020-2022 nuk ka zhvilluar asnjë monitorim. Kjo mungesë e monitorimit ka lënë hapësira për dyshime në lidhje me përdorimin e efektshëm të burimeve publike dhe realizimin e synimeve të interesit publik.
Fondet e sponsorizimit nuk kanë arritur qëllimet për ngritje të cilësisë së sportit në vend. Kemi gjetur se një pjesë e këtyre fondeve përdoren shpesh për qëllime të marketingut të kompanive të sponsorizuara, duke rrezikuar që fondet mos të përdoren për interesin publik.
Sponsorizimi dhe lirimi i 30% të tatimit në fitim për kompanitë private ka rezultuar me shmangie tatimore. Nga 45 mostrat e testuara kemi gjetur se mbi 490 mijë euro nuk janë transferuar fare tek klubet sportive si sponosorizim nga kompanitë private edhe pse në Administratën Tatimore të Kosovës kompanitë kishin raportuar se i kishin dhënë këto mjete për sponsorizim.
Për më tepër këto kompani sponsorizuese janë liruar nga tatimi dhe si rrjedhojë nuk i kanë paguar tatim shtetit. Përveç kësaj, klubet sportive kanë përfituar sponsorizim mbi 1 (një) milion euro nga kompanitë private e për të cilat nuk kanë pasur vërtetim për sponsorizim nga ana e MKRS-së. Mungesa e koordinimit ndërmjet MKRS-së dhe Administratës Tatimore ka bërë që mos të ketë kontroll të duhur për shumat e sakta që duhet tatuar dhe liruar nga tatimi.
Në anën tjetër, Organizatat sportive gjatë viteve 2020-2022, nuk kanë raportuar për shpenzimet e subvencioneve në vlerë prej 3.5 milionë euro të financuara nga MKRS. Përveç financimeve me memorandume dhe me thirrje, MKRS financon organizatat sportive edhe pa thirrje publike , vetëm me kërkesa drejtuar Ministrisë, formë të cilën nuk e ka të paraparë në ligje dhe rregullore.
Për më shumë, një nga Organizatat Joqeveritare përfituese e projektit “databaza sportive në Kosovë” nuk ka dorëzuar produktin/raportin final me kohë për të cilin Ministria kishte paguar 121,430 euro. Për më shumë, edhe pas dorëzimit të produktit, Ministria nuk e ka shqyrtuar dhe as pranuar të njëjtin përmes komisionit për të vlerësuar apo maksimizuar përfitimin nga ky projekt. Për pasojë, vlera për paranë e shpenzuar nuk është materializuar.
Për adresimin e këtyre çështjeve të trajtuara në raport, nga ZKA janë dhënë 10 rekomandime për dy institucione. 6 rekomandime për MKRS, 2 rekomandime për ATK-në dhe 2 të përbashkëta për të dy institucionet.
2. Auditimi - Menaxhimi i licencave në Komisionin e Pavarur për Media për periudhën 2008-2022
Rezultatet e auditimit tregojnë se procesi i menaxhimit të licencave të Ofruesve të Shërbimeve nga KPM-ja është karakterizuar me dobësi duke ndikuar që kriteret për aktivitetet mediatike të mos zbatohen. Shumica Mediave veprojnë pa përmbushur obligimet financiare të tarifave vjetore përgjatë viteve dhe masat ligjore ndaj tyre nuk zbatohen nga Komisioni i Pavarur i Mediave, ku për pasojë kemi grumbullim të borxheve. Në grumbullimin e borxheve ka ndikuar edhe mungesa e monitorimit të mediave me kohë dhe në mënyrën e duhur, po ashtu, ndërmarrja e hapave konkretë ndaj atyre mediave të cilat nuk zbatojnë kriteret dhe anashkalojnë pagesat e tarifave vjetore.
Operatorët e shpërndarjes dhe ofruesit e shërbimeve mediale audio dhe audiovizuale të mediave janë licencuar pa plotësuar kriteret. Komisioni i Pavarur i Mediave me rastin e vlerësimit të aplikacioneve të parashtruara për licencat e transmetimit nuk ka marrë parasysh të gjitha kriteret sipas rregullores së përcaktuar.
Po ashtu, ripërtërirja e licencave përcillet me mangësi të konsiderueshme të cilat rrezikojnë integritetin e sistemit të licencimit në Kosovë. Mediat nuk kanë respektuar në mënyrë të vazhdueshme afatin 60-ditor të aplikimit për ripërtrirjen e licencave dhe pavarësisht shkeljeve financiare, autoritetet rregullatore nuk kanë ndërmarrë masa ndëshkuese. Në procesin e vendimmarrjes për ripërtëritje të licencave kishte vonesa të mëdha, kryesisht për shkak të mungesës së kuorumit në Komisionin e Pavarur të Mediave duke ndikuar negativisht tek operatorët dhe shërbimet e transmetimit.
Mbledhja e borxheve nga mediat dhe pezullimet-revokimet e licencave të tyre nuk janë realizuar me kohë dhe në mënyrën e duhur nga Komisioni i Pavarur për Media. Autoriteti rregullativ ka hasur sfida në pezullimin e licencave të ofruesve të shërbimeve mediatike pasi që proceset e pezullimit të licencave nuk janë ndjekur me kujdes. Po ashtu mungesa e monitorimit më proaktiv nga autoriteti rregullativ në zbatimin e detyrimeve financiare të ofruesve të shërbimeve mediatike dhe statusin e transmetimeve të tyre ka shkaktuar akumulimin e borxheve. Për më tepër autoriteti rregullativ nuk kishte ndërtuar një mekanizëm të qartë për pezullimin e përkohshëm të licencave, duke kontribuar në sfida financiare për autoritetin rregullativ dhe ofruesit e shërbimeve mediatike.
Prandaj për adresimin e çështjeve që kanë të bëjnë me rregullimin e procesit të menaxhimit të licencave të mediave janë dhënë 5 rekomandime për KPM-në
3.Auditimi - Barazia gjinore dhe fuqizimi i grave nga zonat rurale përmes përfshirjes së tyre në tregun e punës
Ky auditim ka nxjerrë në pah se, edhe pse Ministria e Bujqësisë Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural si dhe Agjencia e Punësimit kishin ndërmarrë një sërë veprimesh për fuqizimin e pozitës së gruas në shoqëri, ende nuk janë arritur rezultate të kënaqshme për përfshirjen e grave nga zonat rurale në tregun e punës.
Programet e Zhvillimit Rural dhe masat afirmative nuk kanë arritur të sigurojnë një përkrahje të barabartë për të dy gjinitë dhe nuk ka një vlerësim rreth arritjes së qëllimeve të programit nga perspektiva gjinore.
Masat afirmative kushtëzojnë gratë me tre deri në pesë vite si pronare e tokës apo e biznesit, duke e bërë të pa efektshëm qëllimin e tyre, për shkak se kufizon pjesëmarrjen apo përkrahjen e grave dhe vajzave të cilat kanë filluar aktivitetin e tyre rishtazi.
Mungon një aktivizim më i madh në informimin e duhur të grave për shfrytëzimin e të drejtës së tyre të garantuar me ligj. Përderisa, mungesa e funksionalizimit të Komitetit Monitorues, ka shkaktuar probleme në procesin e monitorimit të programeve për Zhvillim Rural dhe si rrjedhojë nuk kanë të dhëna për të pasqyruar rezultatet e arritura apo ndikimin e tyre në përfshirjen e grave nga zonat rurale në tregun e punës, arritjen e barazisë gjinore dhe fuqizimin e grave.
Agjencia e Punësimit nuk posedon të dhëna të ndara sipas gjinisë për zonat urbane dhe rurale në lidhje me regjistrimin, shërbimet e punësimit, pjesëmarrjen në masat aktive të tregut të punës dhe aftësimin profesional të të papunëve të regjistruar.
Për adresimin e këtyre çështjeve janë dhënë 10 rekomandime: 8 rekomandime për Ministrinë e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural dhe 2 rekomandime për Agjencinë e Punësimit të Republikës së Kosovës.
4.Auditimi - “Mekanizmat e sigurimit të cilësisë së të dhënave të raportuara për Sistemin e Menaxhimit të Performancës Komunale dhe Grantin e Performancës Komunalepër vitin 2021”në Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal për Komunat: Gjakovë, Klinë dhe Viti
Rezultatet e auditimit kanë treguar se, Ministria e Administrimit të Pushtetit Lokal nuk ka arritur të sigurojë kontrolle efektive të cilat ndikojnë edhe në renditjen përfundimtare të performancës komunale. Dështimi për të kryer vlerësime paraprake, pranimi i dokumenteve të pa protokolluara dhe mospërputhjet në pikët e dhëna kanë komprometuar efektivitetin e mekanizmave që synojnë të sigurojnë cilësi në raportimin e performancës komunale. Këto të meta, kanë ndikuar edhe në renditje jo të drejtë të komunave të audituara.
Cilësia e raportimit të performancës komunale nga ana e Komunave nuk është në nivel të duhur. Përkundër përpjekjeve të komunave për organizimin e brendshëm dhe raportimin e performancës se tyre, mangësitë në komunikim, proceset e miratimit dhe shpërndarjen e detyrave i kanë bërë mekanizmat e kontrollit për sigurimin e cilësisë të paefektshme. Mungesa e dëshmive të komunikimit dhe miratimit nga zyrtarët përgjegjës rrezikon besueshmërinë e të dhënave të raportuara.
Ministria nuk ka arritur që të sigurojë qasje për personat e autorizuar në sistem. Ajo gjithashtu, nuk ka arritur të zbatojë kontrollet e duhura të qasjes për të harmonizuar funksionalitetet e sistemit me rregulloret dhe për të zbatuar masat e konfidencialitetit në sistem. Mangësitë në praktikat e menaxhimit të llogarive, duke përfshirë llogaritë e pa personalizuara dhe mungesa e respektimit të standardeve të menaxhimit të fjalëkalimeve, komprometojnë më tej integritetin dhe konfidencialitetin e të dhënave të komunave. Me qëllim të përmirësimit të gjithë procesit, ne përmes këtij raporti kemi dhënë 11 rekomandime, tetë për Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal si dhe tri për komunën e Gjakovës, Klinës dhe Vitisë.
5.Auditimi “Procesi i Dokumentimit, Vlerësimit dhe Verifikimit në Sistemin për Menaxhimin e Performancës Komunale për vitin 2020nga Ministria e Administrimit të Pushtetit Lokal në komunat: Skenderaj, Obiliq, Gjilan dhe Graçanicë
Komunat e audituara në përgjithësi nuk kanë dokumentuar treguesit e performancës komunale me dokumente mbështetëse. MAPL kishte kryer vlerësimin, megjithatë nuk ka respektuar të gjitha rregullat e vlerësimit, sidomos kërkesën lidhur me verifikimin fizik në terren. Një vlerësim ad hoc i treguesve në terren nga Ministria është kryer pas vlerësimit të performancës komunale, mirëpo me të gjitha mangësitë e identifikuara ky vlerësim nuk ka ndikuar në rezultat në renditjen finale të komunave përfituese.
Komunat e audituara nuk kanë mbështetur treguesit e raportuar me dëshmi relevante. Ato kishin ndjekur praktika të ndryshme në bashkëngjitjen e dëshmive të cilat jo çdo herë ishin në përputhje me kërkesat që i kërkonte Dokumenti Kryesor si dëshmi relevante. Komunat e audituara kishin vendosur dokumentet të ndryshme. Pra mbështetja e treguesve nuk ishte bërë me dokumente relevante dhe sipas kërkesave të treguesve.
MAPL, kishte poentuar komunat në bazë të rezultateve që kishin raportuar vetë komunat në performancën komunale, por jo pas ndonjë monitorimi apo vlerësimi nga ana e saj. Në katër komunat e audituara kemi vërejtur që MAPL-ja ka poentuar disa fusha respektivisht tregues me numër të njëjte të pikëve edhe pse ato kishin bashkangjitur dokumente të ndryshme për treguesin e njëjtë. Vlerësimi jo i drejtë i performancës komunale ka ndikuar automatikisht edhe në vlerësimin, respektivisht rezultatin e Grantit të Performancës Komunale.
Për adresimin e këtyre çështjeve me rëndësi, ne kemi dhënë gjithsej shtatë rekomandime, dy prej tyre për komunat dhe pesë prej tyre për MAPL.
Të nderuar media,
Në fund, më lejoni që përmes kësaj konference për media të shfrytëzoj rastin që të ftoj të gjitha institucionet e audituara të bashkëpunojnë ngushtë me ZKA si gjatë procesit të auditimit, ashtu edhe me rastin e pranimit të raporteve të auditimit për këtë sezonë audituese në veçanti në zbatimin e rekomandimeve të dhëna. OB, rekomandimet e auditimit t’i pranojnë si një kontribut serioz me qëllim kryesor përmirësimin e menaxhimit të parasë publike dhe cilësisë se shërbimeve të ofruara.
Unë, si Auditore e Përgjithshme dhe i gjithë personeli i Zyrës Kombëtare të Auditimit, në përputhje me mandatin e përcaktuar kushtetues dhe ligjor vazhdojmë të jemi të gatshëm të ndihmojmë në adresimin sa më efikas të rekomandimeve të dhëna në të mirë të interesit publik.
Ju faleminderit për vëmendje!