Lajmet

Ministria e Financave, përkatësisht Departamenti i Thesarit të Republikës së Kosovës me mbështetjen e USAID-it, Programi për Qeverisje Ekonomike, ka mbajtur punëtorinë e përvitshme “Ngritja e performancës së Organizatave Buxhetore dhe zbatimi i rekomandimeve të dala nga Raporti Vjetor i Auditimit”. Në këtë punëtori ka marrë pjesë Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca, Blerim Kabashi drejtor i departamentit të auditimit dhe Zukë Zuka ushtrues detyre i Ndihmës Auditorit të Përgjithshëm si dhe përfaqësues të tjerë të organizatave buxhetore nga niveli qendror dhe ai lokal. Punëtoria është udhëhequr nga drejtori i Thesarit z. Ahmet Ismaili i cili ka dhënë udhëzimet për mbylljen e vitit fiskal, kërkesat për raportim financiar 2021, reformat në sistemin financiar si dhe ka vënë theksin tek nevoja për rritjen e përgjegjësisë në adresimin e rekomandimeve të Zyrës Kombëtare të Auditimit (ZKA). Auditorja e Përgjithshme, Vlora Spanca, ka qenë pjesë e dy sesioneve të punëtorisë, në atë me përfaqësues të nivelit qendror dhe nivelit lokal, ku ka konfirmuar përkushtimin e saj dhe të ZKA-së për avancimin e bashkëpunimit me organizatat buxhetore me qëllim të rritjes së llogaridhënies dhe transparencës publike në përmirësimin e qeverisjes në sektorin publik të Kosovës. Me këtë rast znj. Spanca ka bërë me dije se konkluzioni i përgjithshëm i auditimit për vitin 2020, ka nxjerrë në pah se organizatat buxhetore në fushën e raportimit financiar po bëjnë përmirësime të lehta nga viti në vit, ndonëse shpalosjet lidhur me informatat financiare kanë ende mangësi të theksuara. Po ashtu, gjetjet në fushën e pajtueshmërisë janë mjaft të përhapura dhe domethënëse. Tutje ajo ka theksuar se në raportet e auditimit për organizatat buxhetore, ZKA-ja ka dhënë 63 opinione të pamodifikuara dhe 27 të kualifikuara. “Arsyet kryesore për modifikimin e opinioneve të auditimit kanë qenë kryesisht: keq-klasifikimi dhe raportimi jo i duhur i shpenzimeve; gabimet në prezantimin e informatave për pasuritë kapitale dhe jo kapitale; pagesat e paarsyetuara, mos shpalosja e informatave për shpenzimet për Covid-19, etj”, ka deklaruar Spanca. Auditorja e Përgjithshme ka thënë se zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit është i padiskutueshëm dhe çfarëdo gabimi material në nivel të pasqyrave financiare, pavarësisht se nga kush është shkaktuar do të merret në bazën për formulimin e opinionit të auditimit. Po ashtu znj. Spanca ka theksuar se me qëllim të përmirësimit të raportimit dhe menaxhimit financiar për institucionet publike, Zyra Kombëtare e Auditimit për vitin 2020 ka dhënë rekomandimet përkatëse për evitimin e mangësive. Rekomandimet e auditimit kanë për qëllim që t’i ndihmojnë institucionet publike të përmirësojnë qeverisjen dhe të rrisin kontrollet për menaxhimin me paranë publike. Ajo ka thënë se për të rritur nivelin e zbatimit të rekomandimeve, nevojitet të shtohet kujdesi dhe përgjegjësia në kryerjen e detyrave zyrtare, masa shtesë nga ana e qeverisë ndaj organizatave buxhetore si dhe forcimi i masave të llogaridhënies nga Kuvendi i Kosovës dhe Asambleve Komunale. “Auditimi i vitit 2020, ka treguar se ka një përmirësim të lehtë të zbatimit të rekomandimeve nga 40% në vitin 2018, në 45% në vitin 2019 në nivel të përgjithshëm. Përkundër përmirësimeve, ky nivel nuk është i kënaqshëm dhe ne presim që rekomandimet e dhëna në vitin 2020 të zbatohen në tërësi”, është shprehur Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca.

Auditorja e Përgjithshme e Republikës së Kosovës të enjten ka marrë pjesë në aktivitetin “Arritjet dhe sfidat në prokurim publik në Kosovë” të organizuar me rastin e shënimit  të Ditës Kundër Korrupsionit nga USAID-it – Komuna Transparente, Efektive dhe Llogaridhënëse në Kosovë. Të pranishëm në këtë aktivitet kanë qenë edhe Kryeministri i Kosovës z. Albin Kurti, i ngarkuar me punë në Ambasadën e SHBA-ve në Kosovë z. Nicholas Giacobbe, drejtoresha e USAID-it, Zeinah Salahi, si dhe ministra, kryetarë të komunave, përfaqësues të shoqërisë civile dhe mediave.  Me këtë rast para të pranishmëve Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca, ka thënë se prokurimi publik vazhdon të mbetet një prej temave më të rëndësishme në Kosovë. Ajo ka theksuar se prokurimi publik është pjesa më e cenueshme ndaj korrupsionit dhe tenderimi shihet si proces ku zyrtarët publikë e keqpërdorin autoritetin zyrtar. Znj. Spanca ka bërë më dije se këtë e vërtetojnë edhe raportet e auditimit të Zyrës Kombëtare të Auditimit në Kosovë, meqë shumica e shkeljeve të identifikuara i referohen prokurimit. Auditorja e Përgjithshme ka deklaruar se për të funksionuar sistemi i llogaridhënies një nga masat më efektive në luftimin dhe parandalimin e dukurive negative është që zyrtarët që abuzojnë me autoritetin zyrtar të vihen para përgjegjësisë. Znj. Spanca ka treguar se në kuadër të kompetencave ZKA-ja është duke e kryer misionin e vet që prokurimi publik të jetë një proces transparent dhe llogaridhënës. Duke folur për funksionimin e njësisë së veçantë të ZKA-së e cila merret ekskluzivisht me identifikimin e mashtrimeve dhe shkeljeve tjera, Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca ka theksuar se deri më tani janë raportuar mbi 193 raste të tilla në Zyrën e Kryeprokurorit të Shtetit. Fjalimi i plotë i Auditores së Përgjithshme:  ARRITJET DHE SFIDAT NË PROKURIM PUBLIK NË KOSOVË I nderuar Kryeministër z. Kurti, I nderuar, i ngarkuar me punë në Ambasadën e SHBA në Kosovë Z. Nicholas, E nderuara drejtoreshë e USAID Znj. Salahi, Të nderuar ministra, kryetarë të komunave, Kolegë nga institucione të ndryshme, përfaqësues të shoqërisë civile dhe media Më lejoni që fillimisht të falënderojë USAID-in gjegjësisht aktivitetin e tyre “Komuna Transparente, Efektive dhe Llogaridhënëse” që sot na ka mbledhë të diskutojmë për një temë që është jashtëzakonisht e rëndësishme dhe aktuale në Kosovë, siç është prokurimi publik. Këtë e bënë akoma më të rëndësishëm fakti se jemi në javën që shënon luftën kundër korrupsionit. Nuk është vetëm perceptim publik se prokurimi publik është pjesa më e cenueshme ndaj korrupsionit dhe se në sytë e publikut tenderimi shihet si proces ku zyrtarët publikë përfitojnë apo keqpërdorin autoritetin e tyre zyrtar. Një gjë të tillë e vërtetojnë edhe raportet e auditimit të ZKA në Kosovë, që tregojnë se shumica e gjetjeve tona apo shkeljeve të identifikuara gjatë auditimeve i referohen kësaj fushe. Gjithsesi që vetëm konstatimi se një fushë ka probleme nuk mjafton, aq më tepër ne si bartës institucionesh kemi përgjegjësinë që edhe të marrim masa që zyrtarët që abuzojnë me detyrën zyrtare të vihen para përgjegjësisë, që sistemi i llogaridhënies të funksionojë si një nga masat më efektive në luftimin dhe parandalimin e dukurive negative. Në kuadër të kompetencave të saj edhe ZKA-ja ka përgjegjësitë e veta dhe është duke e kryer misionin e vet që prokurimi publik të jetë një proces transparent dhe llogaridhënës. Në këtë drejtim, ZKA-ja kryen afërisht 130 auditime dhe jep afër 1,000 rekomandime në baza vjetore. Marrë parasysh që përmes prokurimit publik, në baza vjetore shpenzohen 40% e buxhetit të shtetit dhe nënshkruhen mbi 10,000 kontrata publike, prokurimi mbetet në fokus të auditimeve si financiare dhe te pajtueshmërisë ashtu edhe nga aspekti i auditimit të performancës. Përveç kësaj, ZKA-ja mbështetur nga USAID TEAM me qëllim që të bëjë më të lehtë punën për organet e zbatimit të ligjit në identifikimin dhe vënien para përgjegjësisë së zyrtarëve publikë, ka themeluar një njësi të veçantë që merret ekskluzivisht me identifikimin e mashtrimeve dhe shkeljeve tjera. Për dallim nga e kaluara kur gjetjet tona janë paraqitur vetëm në raportin e auditimit, tani ZKA-ja përmes kësaj njësie bën edhe një filtrim tjetër duke përzgjedhur gjetjet apo shkeljet me elemente të mashtrimit dhe duke ia dërguar ato Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit. Deri më tani janë raportuar mbi 193 raste të tilla. Edhe pse zbulimi i mashtrimit nuk është fokusi kryesor i auditimit, Standardet Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit kërkojnë që auditorët të kryejnë procedura specifike të lidhura me mashtrimet për secilin angazhim të auditimit. Gjithsesi se themelimi i kësaj njësie është një nga mekanizmat që ZKA ka avancuar në drejtim të promovimit të një llogaridhënie më të mirë në sektorin publik. Tani, nëse shtrohet pyetja se a ka pasur zhvillime pozitive në prokurimin publik në këto vitet e fundit që është edhe temë - bosht e këtij paneli, sigurisht që ka pasur por a janë të mjaftueshme mund të themi se nuk janë. E-prokurimi ka qenë një zhvillim jashtëzakonisht pozitiv dhe ka rritë transparencën. Ky sistem ka reduktuar në masë të madhe keqpërdorimin nga aplikimi në procesin tenderues deri tek vlerësimi. Por a është ky prokurim publik i kompletuar, unë them se jo. Nga auditimet e kryera në këtë fushë mund të nënvizoj se shpesh problemet nisen tek njësia kërkuese, specifikimet teknike jo adekuate, menaxhim jo të mirë të kontratave, ekzekutim të pagesave për punë të cilat nuk janë kryer, anashkalimi i procedurave të prokurimit, jo efikasitet në përfundimin e projekteve me kohë, dhe mos arritje e vlerës për paranë e shpenzuar. Andaj, duhet të punojmë akoma më shumë që të kemi sisteme më adekuate të kontrollit të brendshëm që edhe kjo hallkë e sistemit të prokurimit të përmirësohet. Sigurisht ky është një fillim i mirë dhe ky takim tregon për një vullnet të mirë por që mbetet që ta intensifikojmë punën tonë, të koordinojmë atë që ta rrisim përgjegjësinë e zyrtarëve që paraja publike të shpenzohet me nikoqirllëk dhe për të mirën e publikut. Ne si ZKA mbesim të përkushtuar që në këtë angazhim të japim kontributin tonë dhe unë si Auditore e Përgjithshme e konfirmoj se do jem e pa kompromis në këtë betejë. Ju faleminderit për vëmendjen.

Rekomandimet e auditimit kanë për qëllim që t’i ndihmojnë institucionet publike të përmirësojnë qeverisjen dhe të rrisin kontrollet për menaxhimin me paranë publike. Mënyra e zbatimit të këtyre rekomandimeve duke përfshirë kohën, masat dhe  resurset e nevojshme përcaktohen përmes Planit të Veprimit që përgatitet nga organizatat e audituara. Pavarësisht kësaj, dhjetëra organizatat buxhetore të audituara nuk e kanë kryer obligimin e ligjor (Ligji për Auditorin e Përgjithshëm dhe Zyrën Kombëtare të Auditimit të Republikës së Kosovës Nr. 05/L-055) për dorëzimin e planit të veprimit për adresimin e rekomandimeve, brenda afatit të përcaktuar me ligj, në Zyrën Kombëtare të Auditimit. Sa i përket auditimit financiar dhe të pajtueshmërisë nga institucionet të cilat i janë nënshtruar këtij procesi, gjashtëmbëdhjetë prej tyre (16) nuk i kanë dorëzuar planet e veprimit brenda afatit të përcaktuar. Kurse Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale (MPMS) nuk e ka dërguar fare planin e veprimit. Me vonesë planet e veprimit i kanë dorëzuar Komisioni Qendror i Zgjedhjeve; Ministria e Tregtisë dhe Industrisë; Ministria për Komunitete dhe Kthim; Ministria e Ekonomisë dhe Ambientit (Pjesa për Ambientin); Ministria e Infrastrukturës; Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural; Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë; Komuna e Ferizajt, Komuna e Kaçanikut; Komuna e Deçanit; Komuna e Klinës; Komuna e Vushtrrisë; Posta e Kosovës; Bifurkacioni; Hidromorava si dhe Universiteti i Prishtinës. Edhe sa i përket auditimit të performancës, janë dhjetëra entitete që nuk i kanë dorëzuar planet për adresimin e rekomandimeve të Auditorit të Përgjithshëm. Gjithashtu dhjetëra sosh i kanë dërguar me vonesë. Për raportin e auditimit “Projektet e financuara nga Granti i Performancës Komunale për vitin fiskal 2019” planet e veprimit nuk i kanë dorëzuar Komuna e Obiliqit dhe e Vushtrrisë. Ndërsa për raportin e auditimit “Transparenca dhe llogaridhënia në procesin e financimit të organizatave jo-qeveritare” planin e veprimit nuk e ka dorëzuar Komuna e Prishtinës. Ndërkohë lidhur me raportin “Mbledhja, trajtimi dhe asgjësimi i mbeturinave komerciale” planet e veprimit nuk i kanë dorëzuar Kompania për Menaxhimin e Mbeturinave në Kosovë; Komuna e Ferizajt; Komuna e Fushë Kosovës; si dhe Kompania Regjionale për Mbeturina “Pastrimi” dhe “Pastërtia”. Ndërkaq me vonesë planin e veprimit e ka dorëzuar Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës. Për raportin e auditimit “Sistemet elektronike për menaxhimin e granteve dhe subvencioneve në AZhB-MBPZhR” planin e veprimit me vonesë e ka  dorëzuar Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural - Agjencia për Zhvillimin e Bujqësisë. Kurse për raportin e auditimit “Sistemi për Menaxhimin Informativ të Lëndëve në Këshillin Gjyqësor të Kosovës dhe Këshillin Prokurorial të Kosovës”, planet e veprimit i kanë dorëzuar me vonesë Këshilli Gjyqësor i Kosovës dhe Këshilli Prokurorial i Kosovës. Ndërkohë lidhur me raportin “Parandalimi dhe reagimin e situatave emergjente: Vërshimet” planet e veprimit nuk i kanë dorëzuar Ministria e Punëve të Brendshme; Ministria e Mbrojtjes; Këshilli i Sigurisë së Kosovë; Komuna e Gjakovës; si dhe Komuna e Vushtrrisë. Kurse për raportin “Vlera për para në ndërtimin e rrugëve lokale dhe rajonale” planet e veprimit nuk i kanë dorëzuar Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (ish Ministria e Infrastrukturës); Komuna e Prishtinës; dhe Komuna e Malishevës. Ndërsa më vonesë planin e ka dorëzuar Komuna e Ferizajt. Ndërsa për raportin “Kontratat e centralizuara - Shërbimet e transportit ajror” planet e veprimit nuk i kanë dërguar: Zyra e Kryeministrit; Ministria e Punëve të Brendshme; Ministria e Drejtësisë; Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës; Komuna e Gjilanit; Komuna Gjakovës; Komuna Vushtrrisë dhe Komuna Suharekës. Me vonesë planet i kanë dërguar: Agjencia Qendrore e Prokurimit; Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës si dhe Policia e Kosovës. Plani i veprimit nuk është përcjell as për projektin “Përmirësimi i sistemit Edukativ në Kosovë”. Ndërkaq plani i veprimi me vonës është dorëzuar edhe sa i përket raportit të auditimit të Projektit “Programi Mjedisor i Kosovës”. Të gjitha planet e veprimit për vitin 2020 të pranuara nga organizatat buxhetore janë të publikuara këtu.

Zyra Kombëtare e Auditimit (ZKA) ka publikuar raportin e auditimit të performancës “Projektet e financuara nga Granti i Performancës Komunale SDC/DEMOS për vitin fiskal 2020”. Granti është bashkëfinancuar nga Fondacioni Zviceran në Kosovë/Projekti për Decentralizim dhe Përkrahje të Komunave. Qëllimi këtij auditimit ka qenë që  të vlerësojë nëse shpenzimet dhe menaxhimi i projekteve kapitale të Grantit të Performancës Komunale janë në harmoni me kërkesat e donatorëve dhe nëse kanë arritur rezultatet e synuara. Subjekt i auditimit kanë qenë komunat: Pejë, Gjakovë, Mitrovicë e Jugut dhe Kllokot. Auditimi ka konkluduar se komunat në përgjithësi  kanë aplikuar rregullat në fuqi ndërsa Granti i Performancës Komunale i ka ndihmuar komunat në arritjen e objektivave strategjike. Ai ishte në funksion të qëllimit për të ofruar shërbime më të mira të infrastrukturës komunale për qytetarët. Megjithatë menaxhimi i projekteve dhe fondeve nga Granti ka nevojë për vëmendje më të madhe duke filluar nga vendosja e prioriteteve, realizimi i projekteve dhe rezultatet e arritura. Rezultatet e këtij auditimit tregojnë se procesi i prokurimit ende ka hapësirë për përmirësim në disa aspekte siç janë: përfshirja e projektit në planin e prokurimit publik, përllogaritja e përafërt e vlerës së parashikuar të kontratës, evidentimi i pozicioneve të ndryshuara dhe trajtim i drejtë i operatorëve ekonomik në proceset tenderuese. Po ashtu gjysma e projekteve të audituara nuk ishin realizuar me kohë dhe nuk janë në shfrytëzim të plotë nga qytetarët. Arsyet për vonesa në realizimin e projekteve ndërlidhen me mos shpronësimet me kohë të pronave private dhe pengesat për shkak të zhvillimit të dy projekteve në kohë dhe zonë të njëjtë. Auditorja e Përgjithshme, Vlora Spanca, lidhur me këtë auditim ka vlerësuar se Granti i Performancës Komunale në përgjithësi i ka ndihmuar komunat në arritjen e objektivave strategjike duke ju ofruar qytetarëve projekte në lokacione të favorshme dhe qasje të lehtë në shfrytëzimin e tyre. Megjithatë mungesa e efikasitetit në realizimin e kontratave dhe mangësitë tjera të identifikuara zbehin rëndësinë e projekteve dhe pengojnë maksimizimin e përfitimit nga Granti i përcaktuar. Zyra Kombëtare e Auditimit i ka rekomanduar komunat e audituara që të forcojnë procesin e menaxhimit të projekteve nga Granti i Performancës Komunale, duke filluar me planifikimin e duhur dhe me kohë të prokurimit deri te forcimi i kontrolleve për menaxhimin e kontratave duke siguruar realizimin e tyre sipas kushteve dhe specifikave të kontraktuara. Ky auditim është realizuar në bazë të marrëveshjes në mes Zyrës Kombëtare të Auditimit dhe Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim, (përmes Decentralizimit dhe Përkrahjes Komunale). Raportin e plotë mund ta gjeni këtu.  

Auditorja e Përgjithshme e Republikës së Kosovës, Vlora Spanca dhe drejtori i departamentit të auditimit, Zukë Zuka kanë pritur të martën në takim drejtoreshën e re të HELVETAS Swiss Intercooperation në Kosovë Celestine Krosschell, menaxherin e projektit DEMOS Ertan Munoglu dhe zëvendës menaxheren e projektit Majlinda Jupolli.  Më këtë rast, palët kanë vlerësuar lartë bashkëpunimin e deritanishëm në mes të Zyrës Kombëtare të Auditimit dhe Helvetas, projekti DEMOS - Projekti për Decentralizim dhe Përkrahje të Komunave. Falë këtij bashkëpunimi dhe mbështetjes së vazhdueshme dhe praktike nga Helvetas dhe donatorë të tjerë ndërkombëtarë, Zyra Kombëtare e Auditimit ka arritur një nivel të lartë profesional dhe është një nga institucionet më kredibile të Kosovës, e përkushtuar për të ndihmuar entitet publike të Kosovës të përmirësojnë qeverisjen dhe të rrisin llogaridhënien. Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca ka deklaruar se marrë parasysh që grantet komunale bazuar në performancë kanë ndikim të drejtpërdrejtë në përmirësimin e infrastrukturës publike në komuna, ZKA-ja ka kryer auditimin e performancës të këtij granti. Spanca theksoi se auditimi ka konkluduar se granti në përgjithësi i ka ndihmuar komunat në arritjen e objektivave strategjike dhe është arritur qëllimi për të ofruar shërbime më të mira të infrastrukturës komunale për qytetarët, megjithatë menaxhimi i projekteve dhe fondeve ka nevojë për vëmendje më të madhe duke filluar nga vendosja e prioriteteve, realizimi i projekteve dhe rezultatet e arritura. Më tej Auditorja e Përgjithshme, Vlora Spanca, ka theksuar rëndësinë e vazhdimit të bashkëpunimit edhe në të ardhmen me Helvetas, në veçanti në identifikimin dhe vendosjen e mekanizmave mbikëqyrës në qeverisjen lokale për të rritur ndikimin e auditimit, përkatësisht në rritjen e nivelit të zbatimit të rekomandimeve të auditimit.

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti ka pritur të enjten në takim Auditoren e Përgjithshme, Vlora Spanca. Me këtë rast kryeministri Kurti ka shprehur mbështetjen për punën e Zyrës Kombëtare të Auditimit në rritjen e llogaridhënies dhe transparencës në sektorin publik. Gjithashtu z. Kurti  ka theksuar përkushtimin e tij për zbatimin e rekomandimeve të auditimit, për përdorim efektiv, efikas dhe ekonomik të fondeve publike. Nga ana tjetër Auditorja e Përgjithshme e Republikës së Kosovës, Vlora Spanca e ka njoftuar kryeministrin e vendit Albin Kurti lidhur me planin auditues të Zyrës Kombëtare të Auditimit 2021-2022, duke shprehur përkushtimin e saj se do të punoj në funksion të rritjes së transparencës dhe llogaridhënies publike. Po ashtu gjatë këtij takimi znj. Spanca ka ritheksuar kërkesën për akomodimin e ZKA-së në objekt publik meqë aktualisht është duke operuar në një pronë private. Auditorja e Përgjithshme ka thënë se operimi i ZKA-së në një objekt publik do të mundësonte që paratë e dedikuara për qiradhënie do të ishin shfrytëzuar për rritjen e mirëqenies së qytetarëve. Në këtë takim ishin të pranishëm edhe ministri i Financave, Punës dhe Transfereve, Hekuran Murati si dhe këshilltarja ligjore e kryeministrit, Tea Blakaj.

Auditorja e Përgjithshme e Republikës së Kosovës, Vlora Spanca dhe Zëvendës Auditori i Përgjithshëm, Ilir Salihu kanë pritur të mërkurën në takim Drejtoreshën Ekzekutive të Shoqatës së Kontabilistëve të Certifikuar dhe Auditorëve të Kosovës (ShKÇAK), Ardiana Bunjaku. Me këtë rast Auditorja e Përgjithshme, Vlora Spanca, e ka vlerësuar të rëndësishëm bashkëpunimin e deritanishëm në mes të ZKA-së dhe shoqatave profesionale, në këtë rast me ShKÇAK-n, duke thënë se ky nivel i bashkëpunimit do të avancohet edhe më tutje. Znj. Spanca ka bërë me dije se një ndër prioritetet kryesore të ZKA-së mbetet trajnimi dhe zhvillimi i kapaciteteve të burimeve njerëzore, proces ky që i kontribuon rritjes së cilësisë së punës. Drejtoresha Ekzekutive e Shoqatës së Kontabilistëve të Certifikuar dhe Auditorëve të Kosovës (ShKÇAK), Ardiana Bunjaku, fillimisht ka uruar znj. Spanca për marrjen e detyrës në udhëheqjen e Zyrë Kombëtare të Auditimit, si dhe ka shprehur gatishmërinë për avancimin e bashkëpunimit përmes programeve certifikuese si dhe shkëmbimit të përvojave e praktikave më të mira në fushën e trajnimeve dhe zhvillimeve profesionale me fokus të theksuar në ngritjen e kapaciteteve.

Në prag të shënimit të 28 Nëntorit, Ditës së Flamurit dhe 109-vjetorit të Pavarësisë së Republikës së Shqipërisë, Auditorja e Përgjithshme e Republikës së Kosovës, Vlora Spanca, i ka dërguar letër urimi kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH), Arben Shehu. “Në emrin tim personal dhe në emër të Zyrës Kombëtare të Auditimit, ju shpreh urimet më të përzemërta me rastin e shënimit të Ditës së Flamurit dhe 109-të vjetorit të Pavarësisë së Republikës së Shqipërisë. Gjatë vizitës sime të fundit në Kontrollin e Lartë të Shtetit u ndjeva tejet e nderuar me mirëpritjen vëllazërore dhe nivelin më të lartë të partneritetit bilateral dhe miqësisë në mes të institucioneve tona”, është thënë ndër të tjera në urimin e znj. Spanca. Me këtë rast Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca ka rikonfirmuar përkushtimin personal dhe institucional për thellimin e mëtutjeshëm të raporteve në mes të dy institucioneve. “Njëkohësisht, jam e bindur se lidhja natyrale mes vendeve tona dhe interesi i përbashkët profesional dhe kombëtar na çon drejtë avancimit të qëndrueshëm të bashkëpunimit në mes institucioneve tona në të gjitha fushat e interesave të përbashkëta.  Edhe një herë, në këtë ditë të veçantë, ju shpreh urimet më të mira për mirëqenien tuaj dhe kolegëve të KLSh-së, si dhe atë të popullit shqiptar!”, është theksuar në urimin e Auditores së Përgjithshme dërguar homologut të saj shqiptar Arben Shehu.

Ndihmës Auditorja e Përgjithshme Emine Fazliu e shoqëruar nga drejtorët e Departamentit të  Auditimit Faruk Rrahmani dhe Zukë Zuka kanë marrë pjesë në punëtorinë “Përmirësimi i praktikave të auditimit në komuna” të organizuar nga OSBE-ja me datat 16,18 dhe 23 nëntor 2021. Të pranishëm në këto punëtori ishin zyrtarët kryesor financiar dhe auditorët e brendshëm të komunave si dhe përfaqësues nga Ministria e  Administrimit të Pushtetit Lokal, ku janë diskutuar sfidat më të cilat ballafaqohen komunat në zbatimin e rekomandimeve të dhëna nga ZKA si dhe sfidat tjera. Punëtoritë janë zhvilluar në regjionin e Prishtinës, Gjilanit dhe Pejës, ku znj. Emine Fazliu ka prezantuar çështjet kryesore të paraqitura në raportet individuale të vitit 2020 për komunat siç janë opinioni i auditimit, konkluzioni për pajtueshmëri; theksimi i çështjes; implementimi i rekomandimeve, sfidat buxhetore, sfidat në proceset e të hyrave, sfidat në proceset e shpenzimeve; llogaritë e pagueshme, detyrimet kontigjente, llogaritë e arkëtueshme, menaxhimi i pasurive, shpenzimet për Covid – 19 si dhe çështjet e tjera. Shqetësimet e ngritura nga përfaqësuesit e komunave rreth zbatimit të rekomandimeve ishin kryesisht te keq-klasifikimi i shpenzimeve bazuar në pagesat direkte nga Thesari (vendimet gjyqësore/përmbarimore) që ndërlidhen me kontratën kolektive respektivisht pagat jubilare, shujtat, shpenzimet e rrugës etj; si dhe mosfunksionimi i sistemit e-pasuria. Gjithashtu, në këto punëtori nga pjesëmarrësit është vlerësuar lartë puna dhe bashkëpunimin profesional i auditorëve të ZKA-së, me ç’ rast janë zotuar se në të ardhmen do të japin më shumë kontribut për zbatimin e rekomandimeve të Zyrës Kombëtare të Auditimit.

Pas aksidentit tragjik që ndodhi në Bullgari ku humben jetën 46 qytetarë shumica prej të cilëve shtetas të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Auditorja e Përgjithshme e Republikës së Kosovës, Vlora Spanca i ka dërguar telegram ngushëllimi Ambasadores së Maqedonisë së Veriut në Kosovë Shpresa Jusufi. Nëpërmjet këtij telegrami znj. Spanca ka shprehur ngushëllimet më të sinqerta për familjet e viktimave dhe të gjithë popullin e Republikës së Maqedonisë së Veriu, duke thënë se kjo ngjarje e rendë i ka tronditur të gjithë. “Me dhimbje të thellë morëm lajmin për aksidentin tragjik që ndodhi mëngjesin e së martës në Bullgari, ku humben jetën 46 qytetarë, shumica prej të cilëve shtetas të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Kjo ngjarje e rëndë na ka tronditur të gjithëve. Në emrin tim dhe të Zyrës Kombëtare të Auditimit të Republikës së Kosovës pranoni ngushëllimet më të sinqerta për familjet e viktimave dhe të gjithë popullin e Republikës së Maqedonisë së Veriu”, thuhet ndër të tjera në telegramin e ngushëllimit të Auditores së Përgjithshme Vlora Spanca dërguar Ambasadores së Maqedonisë së Veriut në Kosovë Shpresa Jusufi.

Auditorja e Përgjithshme, Vlora Spanca ka prezantuar të hënën para deputetëve të Kuvendit të Republikës së Kosovës Raportin Vjetor të Auditimit për vitin fiskal 2020, i cili përmban rezultatet kryesore të punës audituese përfshirë opinionin, gjetjet si dhe rekomandimet e ZKA-së. Znj. Spanca ka bërë me dije se fokusi kryesor i procesit të auditimit ka qenë në vlerësimet për cilësinë e raportimit financiar; pajtueshmërinë e transaksioneve financiare me ligjet dhe rregulloret; efektivitetin e sistemeve të kontrollit të brendshëm të shpenzuesve buxhetor, përfshirë edhe kontrollet e sigurisë së informacionit dhe kontrollet aplikative të Sistemit Informativ të Menaxhimit Financiar të Kosovës; si dhe në zbatimin e rekomandimeve të auditimit. Tutje Auditorja e Përgjithshme, Vlora Spanca ka thënë se konkluzioni i përgjithshëm është se organizatat buxhetore në fushën e raportimit financiar po bëjnë përmirësime të lehta nga viti në vit, ndonëse shpalosjet lidhur me informatat financiare kanë ende mangësi të theksuara. Po ashtu, gjetjet në fushën e pajtueshmërisë janë mjaft të përhapura dhe domethënëse. Bazuar në rezultatet e auditimit, Spanca ka theksuar se gjendje më e rënduar ekziston te ndërmarrjet publike - ku si raportimi financiar ashtu edhe pajtueshmëria me kuadrin ligjor, vazhdojnë të kenë të meta serioze. Ndërsa, sa i përket Sistemit Informativ për Menaxhimin e Financave të Kosovës, përkundër përmirësimeve ende nevojitet të forcohen mekanizmat e sigurisë, në mënyrë që sistemet e informacionit të jenë më të mbrojtura. Para deputetëve znj. Spanca ka treguar se Raporti Vjetor i Auditimit për vitin 2020 është rezultat i auditimit të Raportit Vjetor Financiar të Qeverisë për vitin 2020 dhe i 126 raporteve individuale, nga të cilat: 90 auditime financiare dhe të pajtueshmërisë të organizatave buxhetore; 12 auditime të ndërmarrjeve publike; 13 auditime të projekteve të Bankës Botërore dhe të donatorëve tjerë; dhe 11 auditime të performancës. Duke prezantuar rezultatet e RVA 2020 Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca ka treguar se në raportet e auditimit për organizatat buxhetore ZKA-ja ka thënë 63 opinione të pamodifikuara dhe 27 të kualifikuara. Kurse për ndërmarrjet publike janë dhënë 2 opinione të pamodifikuara, 2 të kualifikuara dhe 8 opinione të kundërta. Ndërsa, për Pasqyrat Financiare të Qeverisë është dhënë opinion i kualifikuar. Ndërkaq sa i përket rekomandimeve znj. Spanca ka bërë me dije se në auditimet financiare dhe të pajtueshmërisë për vitin 2020 janë dhënë 654 rekomandime. Ndërsa nga 803 rekomandime të dhëna në vitin 2019, përqindja e zbatimit të tyre ishte 45%, që paraqet një përmirësim prej 5%, krahasuar me vitin 2018.Fjalimi i plotë i Auditores së Përgjithshme, Vlora Spanca, para deputetëve të Kuvendit të Republikës së Kosovës: I nderuari Kryetar i Kuvendit z. Konjufca, të nderuar deputetë, I nderuar Kryeministër z. Kurti, të nderuar ministra, Të nderuar të pranishëm, Kam kënaqësinë të prezantoj para jush Raportin Vjetor të Auditimit për Pasqyrat Financiare Vjetore të Buxhetit të shtetit, për vitin fiskal 2020. Meqë ky është adresimi im i parë si Auditore e Përgjithshme - e sapoemëruar nga Kuvendi - shfrytëzoj rastin t’ju falënderoj për besimin që më keni dhënë, dhe zotohem se do të punoj me shumë përkushtim në forcimin e mëtejshëm të rolit dhe ndikimit të Zyrës Kombëtare të Auditimit në rritjen e llogaridhënies dhe përmirësimin e qeverisjes në sektorin publik të Kosovës. Fokusi ynë kryesor në këtë auditim ka qenë:

• Cilësia e raportimit financiar;
• Pajtueshmëria e transaksioneve financiare me ligjet dhe rregulloret;
• Efektiviteti i sistemeve të kontrollit të brendshëm të shpenzuesve buxhetor, përfshirë edhe kontrollet e sigurisë së informacionit dhe kontrollet aplikative të Sistemit Informativ të Menaxhimit Financiar të Kosovës; dhe
• Zbatimi i rekomandimeve të auditimit.

KONKLUZIONI I PËRGJITHSHËM i auditimit është se: Organizatat buxhetore në fushën e raportimit financiar po bëjnë përmirësime të lehta nga viti në vit, ndonëse shpalosjet lidhur me informatat financiare kanë ende mangësi të theksuara. Po ashtu, gjetjet në fushën e pajtueshmërisë janë mjaft të përhapura dhe domethënëse. Gjendje më e rënduar ekziston te ndërmarrjet publike – ku, si raportimi financiar ashtu edhe pajtueshmëria me kuadrin ligjor, vazhdojnë të kenë të meta serioze. Ndërsa, sa i përket Sistemit Informativ për Menaxhimin e Financave të Kosovës, përkundër përmirësimeve të bëra, ende ka nevojë të forcohen mekanizmat e sigurisë, në mënyrë që sistemet e informacionit të jenë më të mbrojtura. Raporti që po e prezantoj sot, është rezultat i auditimit të Raportit Vjetor Financiar të Qeverisë për vitin 2020 dhe i 126 raporteve individuale, nga të cilat:

• 90 auditime financiare dhe të pajtueshmërisë të organizatave buxhetore;
• 12 auditime të ndërmarrjeve publike;
• 13 auditime të projekteve të Bankës Botërore dhe të donatorëve tjerë; dhe
• 11 auditime të performancës.

Në raportet e auditimit për organizatat buxhetore, kemi dhënë:

• 63 opinione të pamodifikuara; dhe
• 27 të modifikuara

Dëshiroj të sqaroj se mangësitë lidhur me pasurinë, llogaritë e arkëtueshme, llogaritë e pagueshme dhe shpalosjet në përgjithësi nuk janë risi - ato janë identifikuar edhe gjatë auditimeve të kaluara - mirëpo zbatimi i Standardeve Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit dhe përdorimi i metodologjisë së përditësuar të auditimeve financiare dhe të pajtueshmërisë ka ndikuar që në raste të caktuara të kualifikohen opinionet. Për ndërmarrjet publike janë dhënë:

• 2 opinione të pamodifikuara;
• 2 të kualifikuara; dhe
• 8 opinione të kundërta

Ndërsa, për Pasqyrat Financiare të Qeverisë është dhënë: OPINION I KUALIFIKUAR Kjo për arsyet se:

• të hyrat ishin mbivlerësuar për 42 milionë euro, për shkak se të hyrat vetjake të bartura nga viti paraprak ishin përfshirë në planin buxhetor 2020;

• shpenzimet prej 18 milionë eurosh me ligjin e buxhetit ishin klasifikuar nëpër kategori joadekuate, por, keq-klasifikime ishin bërë edhe me rastin e ekzekutimit të vendimeve gjyqësore për kompensimin e pagave jubilare e përcjellëse, shujtave dhe shpenzimeve tjera të procedurave gjyqësore, duke nënvlerësuar për të njëjtën shumë kategorinë e Pagave dhe të Mëditjeve;
• poashtu, në pasqyrën e shpalosjeve, në shtojcat lidhur me pasuritë kapitale mbi 1,000 euro, pasurive nën 1,000 euro, stoqet, detyrimeve kontigjente dhe llogarive të arkëtueshme, të Raportit Financiar Vjetor të Buxhetit të shtetit kishte prezantime të gabuara në shuma të konsiderueshme.

Në auditimet financiare dhe të pajtueshmërisë për vitin 2020 kemi dhënë 654 rekomandime. Ndërkaq, nga 803 rekomandime të dhëna në vitin 2019, përqindja e zbatimit të tyre ishte 45%, që paraqet një përmirësim prej 5%, krahasuar me vitin 2018. Ne tashmë kemi pranuar edhe Planin e Veprimit për zbatimin e rekomandimeve të RVA 2020 dhe presim që të zbatohet plotësisht. Kur është fjala për financimet buxhetore, vlen të theksohet se në fund të vitit 2020, bilanci bankar në para të gatshme nga 458 milion ishte zvogëluar në 330 milionë apo rreth 28%. Kjo ishte bërë me miratimin e Kuvendit. Poashtu, për mbulimin e deficiteve buxhetore, borxhi i përgjithshëm publik ishte rritur për 300 milionë euro, dhe tani ka arritur shifrën prej 1.5 miliardë. Në raport me Bruto Produktin Vendor, borxhi ishte 21.83% nga 40% i lejuar me ligj [Bruto Produkti Vendor për vitin 2020 ishte 6 miliardë e 961 milionë euro]. Megjithatë, shkalla e shpenzimit të fondeve të huazuara është e ulët dhe për shkak të vonesave në shfrytëzimin e kredive, Qeveria ka paguar mbi 800 mijë euro tarifa të zotimit për mjetet e kredive të pa-tërhequra. Me kërkesë të Qeverisë, Kuvendi kishte bërë rritjen e përkohshme të kufirit të deficitit buxhetor nga 2 në 6,5%, për vitin 2020. Megjithatë sipas auditimit, deficiti i përgjithshëm në bazë të Buxhetit të rishikuar ishte pak mbi 493 milionë. Në fund të vitit, deficiti aktual buxhetor ishte 5.3%. Duke mos dashur që t’ju marr shumë kohë me paraqitjen e detajeve të cilat janë përshkruar në RVA, dëshiroj vetëm të potencoj shkallën e ultë të shpenzimeve për investimet kapitale e cila ishte vetëm 53% nga planifikimi buxhetor. Shuma e obligimeve të papaguara, përfshirë edhe obligimet për shpronësime në fund të vitit 2020, ishte rreth 363 milionë euro. Krahasuar me vitin paraprak, detyrimet janë rritur rreth 17%, derisa detyrimet kontingjente janë rreth 217 milionë. Shuma e llogarive të arkëtueshme është 692 milionë euro, apo 57 milionë euro më të larta se vitin paraprak. Pjesa dërmuese e këtyre borxheve të pa-mbledhura ka të bëj me Administratën Tatimore dhe Doganën e Kosovës, të cilat së bashku kanë 408 milionë euro apo rreth 59% të shumës totale, komunat kanë rreth 214 milionë, dhe 70 milionë organizatat tjera. Qeveria duhet të ketë një qasje më pragmatike se si të veprohet me shumat e larta të detyrimeve të papaguara, por edhe trajtimin e llogarive të arkëtueshme, pasi që me kalimin e kohës ato shndërrohen në borxhe të këqija, dhe si të tilla, bëhen të pa-mbledhëshme. Të nderuar deputetë, Përderisa sistemi i menaxhimit financiar dhe kontrollit tek Organizatat Buxhetore është më i mirë, përmirësime thelbësore kërkohen te Ndërmarrjet Publike. Këtë e dëshmon fakti se nga 12 ndërmarrjet e audituara, për 8 prej tyre kemi dhënë opinione të kundërta dhe për 2 të tjera të kualifikuara. Stabiliteti financiar i këtyre ndërmarrjeve është shumë i brishtë. Ato, të gjitha së bashku, kanë mbi 89 milionë euro detyrime afatshkurtra dhe mbi 80 milionë euro detyrime afatgjata. Kthimi i këtyre detyrimeve është mjaft i pasigurt, marrë parasysh faktin se të gjitha ndërmarrjet e audituara mezi mbulojnë shpenzimet operative, e disa prej tyre  operojnë edhe me humbje. Aksionarët (Qeveria dhe komunat) kanë nevojë të trajtojnë thellësisht problemet me të cilat përballen ndërmarrjet publike dhe të zbatojnë masat e sanimit të gjendjes. Për të vlerësuar nëse fondet publike po shfrytëzohen në mënyrë efikase dhe efektive, Zyra Kombëtare e Auditimit ka kryer edhe 11 auditime të performancës në fusha të ndryshme me interes shoqëror, si: -mirëqenie sociale, ekonomi, shëndetësi, siguri, ambient, teknologji të informacionit dhe në fushën e prokurimit publik. Të gjitha mangësitë dhe parregullsitë e identifikuara përmes auditimeve janë përshkruar në raportet individuale, duke sugjeruar edhe rekomandimet për përmirësim.  Të nderuar deputetë, Këtë vit, në kuadër të auditimit të buxhetit të shtetit, Zyra Kombëtare e Auditimit ka kryer edhe auditimin e Sistemit Informativ për Menaxhimin e Financave të Kosovës për të vlerësuar nëse sistemi është i sigurt në integritetin, konfidencialitetin dhe disponueshmërinë e të dhënave. Ministria e Financave, Punës dhe Transfereve dhe Thesari, në vazhdimësi kishin bërë konfigurime për mbrojte ndaj ndërhyrjeve të brendshme dhe të jashtme në sistemet e informacionit. Mirëpo, ende nuk kishin arritur të krijojnë një strukturë që ofron siguri të plotë të informacionit, nuk kishin përcaktuar personat përgjegjës për siguri të informacionit, kishte mangësi në procedura, mangësi në menaxhimin e qasjeve të përdoruesve si dhe nuk kishte mjaftueshëm ndërgjegjësim mbi sigurinë e informacionit. Në fund të këtij adresimi, më lejoni t’ju falënderoj për mbështetjen dhe bashkëpunimin korrekt me ZKA-në, gjatë këtij sezoni auditues. Dëshiroj po ashtu, të shpreh vlerësimin tim për sjelljen bashkëpunuese të Ministrisë së Financave dhe Thesarit përgjatë gjithë auditimit. Falënderoj po ashtu stafin e Zyrës Kombëtare të Auditimit për profesionalizmin dhe angazhimin e pakursyer që përkundër sfidave me situatën pandemike realizuan planin vjetor të auditimit. Ju faleminderit për vëmendjen!

Ambasadorja e Suedisë në Kosovë, Karin Hernmarck Ahliny e shoqëruar nga shefja e Bashkëpunimit për Zhvillim, Nasrin Pourghazian të mërkurën kanë vizituar Zyrën Kombëtare të Auditimit (ZKA), me ç’rast janë pritur në takim nga Auditorja e Përgjithshme Vlora Spanca, Zëvendës Auditori i Përgjithshëm Ilir Salihu dhe drejtoresha e Departamentit për Komunikim dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar Qëndresa Mulaj. Auditorja e Përgjithshme e Kosovës Vlora Spanca ka vlerësuar lartë partneritetin e ndërtuar tash e një dekadë në mes Zyrës Kombëtare të Auditimit të Kosovës dhe asaj të Suedisë. Znj. Spanca ka thënë se falë mbështetjes së vazhdueshme dhe praktike nga Zyra  e Auditimit të Suedisë, ZKA-ja ka arritur një nivel të lartë profesional dhe është një nga institucionet më kredibile të Kosovës, e përkushtuar për të ndihmuar institucionet publike që të përmirësojnë qeverisjen dhe të rrisin llogaridhënien. Po ashtu Auditorja e Përgjithshme e Kosovës, Vlora Spanca, e ka informuar diplomaten suedeze për vizionin strategjik të ZKA-së, duke thënë se synimi kryesor është rritja e mëtejshme e portofolit të auditimeve të performancës veçanërisht auditimet e Teknologjisë së Informacionit dhe Ndërmarrjeve Publike; prezantimi i qasjes së auditimit të bazuar në rrezik;  investimi i  mëtutjeshëm në edukimin profesional të auditorëve; si dhe  intensifikimi i bashkëpunimit me Kuvendin, sistemin e drejtësisë, organizatat e shoqërisë civile dhe mediat. Më tutje znj. Spanca e ka njoftuar mysafiren edhe për aktivitetet e ZKA-së, me theks të veçantë për fillimin e sezonit të ri 2021/22.  Auditorja e Përgjithshme ka bërë me dije se ZKA-ja në baza vjetore prodhon dhe publikon  mbi 130 raporte të auditimit, megjithatë sfidë mbetet niveli i pamjaftueshëm i zbatimit të rekomandimeve të auditimit. Ndërsa ambasadorja e Suedisë në Kosovë, Karin Hernmarck Ahliny, ka vlerësuar bashkëpunimin e gjatë në mes të Zyrës Kombëtare të Auditimit të Suedisë dhe Zyrës Kombëtare të Auditimit të Kosovës. Me këtë rast diplomatja suedeze ka folur edhe për rëndësinë  e pavarësisë së ZKA-së dhe punës profesionale si dhe ka shprehur gatishmërinë për bashkëpunim në të ardhmen mes Ambasadës së Suedisë në Kosovë dhe ZKA-së.